هشت رساله عربی
| هشت رساله عربی | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | حسن‌زاده آملی، حسن (نويسنده) |
| عنوان‌های دیگر | عرفاني، فلسفي، کلامي، رجالي، رياضي |
| ناشر | وزارت فرهنگ و آموزش عالي. مؤسسه مطالعات و تحقيقات فرهنگی (پژوهشگاه) |
| مکان نشر | ايران - تهران |
| سال نشر | مجلد1: 1365ش, |
| موضوع | اسلام - مجموعه‌ها |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 4/6 /ح5ه5 |
هشت رساله عربی به قلم آیت‌الله حسن حسن‌زاده آملی، حاوی رساله‌های عربی در موضوعات مختلف عرفان، فلسفه، کلام، رجال، هیئت و ریاضی به رشته تحریر درآمده است.
ساختار
کتاب مشتمل بر متن رساله‌ها بدون مقدمه و تعلیقه است.
گزارش محتوا
- رساله في لقاء الله تعالی: قرآن کریم از لقاءالله تعالی در آیات فراوانی خبر داده است. آیت‌الله حسن‌زاده آملی در این رساله 28 آیه قرآن کریم در این موضوع خاص را گردآوری نموده است. وی به نقص معرفی در فهم برخی مفسرین از این مفهوم اشاره کرده می‌نویسد: و بدان که تعدادی از مفسرین لقاءالله را به لقاء عبدبا ثواب یا عقاب اعمالش یا مانند آن معنا کرده‌اند. این دیدگاه چه‌بسا از گمان گروهی سرچشمه گرفته که لقاء را به معنای رؤیت با چشمان معنا کرده‌اند «لا تدركه الأبصار و هو يدرك الأبصار و هو اللطيف الخبير»؛ پس چون از لقاء این معنا را برداشت کرده‌اند نیازمند به تقدیر ثواب یا عقاب یا حمل لقاء بر معنای دیگری که متناسب با گمان آن بوده شده‌اند لکن لقاء به معنایی که مدنظر آن‌ها بوده نیست بلکه به معنای رؤیت قلبی است[۱]. وی همچنین از تفسیر و تبیین حدیث اعرابی که از امام محمد باقر(ع) از چگونگی رؤیت پروردگار سؤال کرد، در «رساله رؤیت» سخن گفته است[۲]. نویسنده به اشعار فارسی نیز اشاره می‌کند. گاه از مولوی چنین می‌آورد:
- رساله رؤیت: در این رساله از باطل بودن رؤیت خداوند تعالی با چشمان در دنیا و آخرت بحث شده است[۵]. در موضوع رؤیت خداوند بیش از ده قول و نظر وجود دارد که در این میان حکما و امامیه و معتزله قائل به محال بودن رؤیت با چشمان در دنیا و آخرت شده‌اند. نویسنده که خویش قائل به عدم رؤیت خداوند در دنیا و آخرت است ادله عقلی و نقلی مأخوذ از آیات و روایات را به معرض نمایش گذاشته است[۶].
- فصل الخطاب في عدم تحريف كتاب رب الأرباب: در این رساله نویسنده درصدد تبیین محفوظ بودن قرآن از تحریف و اضافه و نقصان است. نویسنده سبب نگارش این رساله را پرسش‌های فراوانی که در ارتباط با تحریف از او می‌شود[۷] و نیز شدت علاقه به نگارش آن دانسته است. وی همچنین یادآور شده که اگر خوف از اطناب نبود دوست داشت تمامی اقوال و اخباری که به آن‌ها در تحریف قرآن کریم تمسک می‌شود را گرد آورد[۸]؛ و نیز معتقد است که آنچه از قرآن کریم در دست مردم است همه آن چیزی است که بر رسول خاتم محمد بن عبدالله(ص) نازل شده و هیچ‌گونه زیاده و نقصان در آن راه نیافته است[۹].
- رسالة في الإمامة: آیت‌الله حسن‌زاده در ابتدای این رساله مواردی را که اوصاف خاندان پیامبر و اهل‌بیت(ع) در نهج‌البلاغه ذکر شده را گردآوری کرده است؛ به‌عنوان‌مثال در ذیل خطبه 98 چنین می‌خوانیم: «آگاه باشید که مَثَل آل محمد(ص) مانند ستارگان آسمان است که هرگاه ستاره‌ای غروب کند ستاره دیگری طلوع می‌کند...»[۱۰]. سپس به بحث و تحقیق عقلی در موضوع امامت پرداخته و آن را از مهم‌ترین مسائل اختلافی بین مسلمین دانسته و بعید ندانسته که همه اختلافات دینی متفرع بر همین مسئله باشد[۱۱].
- رسالة أضبط المقال في ضبط أسماء الرجال: در این رساله ضبط اسامی رجال در اسناد احادیث اصول کافی نوشته ثقة‌الاسلام کلینی ذکر شده است. نویسنده تأکید کرده که ضبط این اسامی با تقریب و تخمین نبوده و با دقت و یقین ذکر شده است[۱۲]. پیش از ذکر ضبط اسامی، مصادر این تحقیق به همراه علائم اختصاری که برای آنان برگزیده ذکر شده است[۱۳].
- رسالة في تعيين البعد بین المركزین و الأوج: رساله‌ای است پیرامون هیئت و نجوم که در ابتدای آن به فصل چهارم از مقاله سوم تحریر مجسطی نوشته خواجه‌نصیرالدین طوسی اشاره کرده و این رساله را همانند شرحی بر آن فصل دانسته است[۱۴].
- رسالة في الصبح و الشفق: این مقاله در رابطه با فجر کاذب و صادق و تعاکس صبح و شفق و مسائل پراکنده فقهی و ریاضی متعلقه به آن دو است[۱۵]. در بخشی از مقاله در رابطه با صبح کاذب می‌خوانیم: و صبح کاذب گفته می‌شود چراکه به دنبالش تاریکی می‌آید که آن را تکذیب می‌کند زیرا هنگامی‌که صبح دوم طلوع می‌کند روشنایی صبح اول از بین می‌رود. اشکال این کلام این است که روشنایی صبح اول با طلوع صبح دوم از بین نمی‌رود؛ بلکه از چشم به‌خاطر ضعفش و غلبه روشنایی شدید صبح دوم مخفی می‌شود[۱۶].
- نفس الأمر: نویسنده این رساله را نیز با توجه به مسئله 37 از فصل اول از مقصد اول کتاب تجريد الإعتقاد نوشته است[۱۷]. وی با طرح دیدگاه‌های محقق طوسی، علامه حلی و دیگران در رابطه با نفس الامر، در آخرالامر، آن را به معنای ذات و حقیقت شیء دانسته است[۱۸].
وضعیت کتاب
فهرست اجمالی مطالب در ابتدای کتاب ذکر شده است. کتاب فاقد تعلیقه و پاورقی است.
پانویس
- ↑ ر.ک: رسن صحن، احمد، ص17؛ متن کتاب، ص9
- ↑ ر.ک: همان، ص10
- ↑ ر.ک: همان، ص3
- ↑ ر.ک: همان، ص4
- ↑ ر.ک: همان، ص159
- ↑ ر.ک: همان، ص160
- ↑ ر.ک: همان، ص239
- ↑ ر.ک: همان، ص285
- ↑ ر.ک: همان، ص239
- ↑ ر.ک: همان، ص296
- ↑ ر.ک: همان، ص298
- ↑ ر.ک: همان، ص439
- ↑ ر.ک: همان، ص440
- ↑ ر.ک: همان، ص527
- ↑ ر.ک: همان، ص549
- ↑ ر.ک: همان، ص552-551
- ↑ ر.ک: همان، ص565
- ↑ ر.ک: همان، ص597
منابع مقاله
- مقدمه و متن کتاب.
- رسن صحن، احمد؛ «الحذف رؤیة قرآنیة»، مجله: آداب البصرة - كلية الآداب - جامعة البصرة، السنة 2012، العدد 61، صفحه 1 تا 25.