سامراء؛ دراسة في النشأة و البنية السكانية
| سامراء: دراسة في النشأة و البنية السکانية | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | علی، صالح احمد (نویسنده) |
| عنوان‌های دیگر | دراسه فی النشاه و البنیه السکانیه |
| ناشر | شرکة المطبوعات للتوزيع و النشر |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 2001 م |
| چاپ | 1 |
| موضوع | سامرا - تاریخ
عراق - آثار تاریخی عراق - تاریخ |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | DS 79/9 /س2ع8 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
سامراء دراسة فى النشاة و البنية السکانية، تألیف صالح احمد العلى به زبان عربى درباره شهر سامراء مى‌باشد. كتاب يكى از منابع مهم در امر حكومت عباسى و بنيان‌گذارى شهر سامراء در دوران سيطره تركان بر دستگاه عباسيان مى‌باشد.
ساختار
كتاب؛ شامل تقديم، چهارده فصل مى‌باشد. شيوه نگارش و بررسى كتاب بر اساس منابع دسته اول جغرافيايى و تاريخى مى‌باشد و مؤلف براى در بيان مطالب كتاب از زمان مامون و بررسى حوادث آن كتاب خود را شروع كرده است.
گزارش محتوا
مبحث تقديم كتاب به گزارش مختصرى درباره شهر سامراء و تاسيس آن در قرن سوم هجرى به دست عباسيان مى‌پردازد. اين كه معتصم دستور داد اين شهر ار در كنار بغداد براى اسكان دادن سپاه ترك در آن بنا كنند.
فصل اول كتاب با نام «المصادر» به مصادرى كه در تألیف كتاب از آن سود برده شده است، پرداخته است. كتب جغرافيايى و تواريخ عام، كتب ادبى و حديثى را از جمله مصادر مؤلف در اين بخش مى‌توان برشمرد.
فصل دوم، كتاب با نام «المامون و اهل بغداد» به بخشى از اخبار زمان خلافت مامون عباسى و اين كه در اين زمان امنيت تمام سرزمين‌هاى اسلامى را فرا گرفته بود و پايتخت عباسيان، بغداد نيز از اين امر مستثنى نبود. مؤلف در ضمن بيان مطالب اين فصل زندگى نامه مامون و بعضى از تاريخ حكومت وى را بيان داشته است مبحثى؛ همانند: بغداد قبل از خلافت مامون، استقبال از مامون بعد از پيروزى بر امين، توجهات مامون و نشر علوم،...».
فصل سوم كتاب، با نام «المعتصم و الجيش» به گزارشى از خلافت معتصم عباسى و حواشى آن مى‌پردازد. در اين بخش مبحثى؛ همانند: معتصم و حكومت، سپاه بغداد در زمان او، خراسانيون،..مى‌پردازد.
فصل چهارم كتاب، «البحث عن المكان و اختيار الرقعة» مى‌باشد، در اين فصل به مباحث؛ همانند غرض خلفا از تاسيس شهرهاى جديد و چگونگى انتخاب مكان اين شهرها، و چگونگى انتخاب شهر سامراء پرداخته است.
فصل پنجم كتاب، «المنطقه و معالم‌ها» نام دارد. به مناطق اطراف سامرا و محل‌هاى اين شهر پرداخته است. مصالبى؛ همانند: كرخ، دور، قصر أشناس، الماحوزة جعفرية...مى‌پردازد.
«كرخ از مناطقى است كه در جنوب منطقه «دور» واقع شده است. و اسم كامل آن كرخ فيروز نام دارد. معناى آن آرامى و يكى از قلعه‌هاى زمان ساسانيان مى‌باشد....».
فصل ششم كتاب، «التخطیط و التشييد» به طريقه قرار گرفتن بناها و مهندسى اين شهر پرداخته و ابنيه ساخته شده در اين شهر را آورده است.
مكان‌هايى؛ همانند: جامع معتصم، جامع متوكل، مساجد محلات،...
فصل هفتم «قصور الخلفا» نام دارد. در اين فصل به قصرهاى ساخته شده خلفا در اين شهر پرداخته شده است.
فصل هشتم، «قصور متوكل و منشآته» نام دارد.
فصل نهم، «العباسيون و العلويون» نام دارد كه مناطقى كه علويون در آنها زندگى می‌كردند، پرداخته است.
فصل دهم، «أهل الدواوين و الوجهاء» نام گرفته كه مبحثى؛ همانند: ديوانسالاران و رجال ادارى در عهد عباسيان،... پرداخته است.
فصل يازدهم، «منازل المغاربة و العرب» مى‌باشد كه به پادگان‌هاى موجود در اين شهر پرداخته است.
فصل دوازدهم «الخراسانيون» نام دارد كه در سامراء بودند و از مناطقى؛ همانند فراغنه و أشروسنيه بودند، پرداخته است.
فصل سيزدهم كتاب، «الاتراك و منازلهم» نام دارد كه مختص بحث تركان و چگونگى جاى دادن آنان در سامراء است.
فصل چهاردهم كتاب، به بحث سامراء بعد از انتقال خلافت به بغداد پرداخته است.
كتاب يكى از كتب و منابع پژوهشى در مورد عباسيان و مخصوصاً دروان مامون و معتصم مى‌باشد. در اين كتاب گزارشات خوبى از شيوه زندگى مردم در بغداد و سامراء و محلات و شيوه ساخت بناها و قصرها و مساجد در زمان عباسيان به دست مى‌دهد.
چگونگى تشكيل اين شهر و شهرهاى جديد تاسيس در اين شهر و اخبار تشكيلات ادارى و ديوانسالارى عباسيان از اطلاعات مفيدى است كه در اين كتاب مى‌توان به آن دست يافت.
وضعیت کتاب
كتاب داراى پاورقى و ارجاعات بوده و عارى از فهرست منابع و مأخذ مى‌باشد و در پايان كتاب فهرست مطالب كتاب قرار دارد.