عتبی، محمد بن عبدالجبار
| نام | عتبی، محمد بن عبدالجبار |
|---|---|
| نام‌های دیگر | عتبی، ابی‌النصر محمد بن عبدالجبار |
| نام پدر | عبدالجبار |
| متولد | |
| محل تولد | ری |
| رحلت | 427 ق |
| اساتید | بونصر عتبى |
| برخی آثار | الیمیني في شرح أخبار السلطان یمین الدولة و امین الملة محمود الغزنوي |
| کد مؤلف | AUTHORCODE00551AUTHORCODE |
ابوالنصر محمد بن عبدالجبار عتبى (متوفای 427ق)، مورخ، دبير و شاعر خراسانى است. وى مذهب شافعى داشته است. در كنيه وى اختلاف است. برخى او را ابوالنصر، برخى ابوالنضر و گروهى ديگر، ابونصر خوانده‌اند، اما به نظر «احسان ذنون عبداللطيف الثامرى» كه كتاب «اليمينى» مؤلف را مورد تحقيق قرار داده است، همان ابوالنصر صحيح مى‌باشد.
ولادت
درباره تاريخ ولادت وى، اطلاعى در دست نيست، اما به نظر مى‌رسد در نيمه دوم قرن چهارم هجرى در ری متولد شده باشد.
تحصیلات
در نوجوانى به خراسان نزد دايى خود، بونصر عتبى رفت. دايى وى كه مردى محتشم و اهل دانش بود، به‌گرمى از او استقبال كرد و او را به كسب علم و ادب و مطالعه كتب سودمند تشويق و ترغيب نمود. وى از دانشمندان خراسان و معاصر دقيقى، فردوسى، عنصرى و فرخى بوده است.
محمد عتبى، از لغت و ادبيات عرب و فقه و حديث و تفسير و منطق و كلام بهره‌اى وافر يافت. قرآن كريم را با هفت قرائت حفظ كرد، تاريخ و سيره را مطالعه كرد و سرانجام به دربار امير رضى ابوالقاسم نوح بن منصور سامانى راه يافت.
مدتى رئيس بريد نيشابور و سالى چند هم صاحب ديوان رسائل عمادالدوله، ابوعلى محمد سيمجور، امير و سپهسالار خراسان بود، اما چون ديد دوران دولت آل سامان به پايان رسيده است، در مصاحبت امير ناصرالدين سبک تكين به دارالملك غزنين رفت و تاريخ يمينى را به زبان تازى به خواهش امير جلال‌الدوله ابواحمد، محمد، وليعهد سلطان محمود غزنوى نوشت.
عتبى مدتى نيز مقام نيابت شمس المعالى قابوس بن وشمگير را در خراسان عهده‌دار شد و در پايان عمر نيز مدتى به‌عنوان صاحب البريد منصوب گشت، اما اشتغال وى بدين منصب ديرى نپاييد و سرانجام، وى در نيشابور درگذشت.
وفات
درباره سال وفات وى اختلاف نظر وجود دارد. برخى، از سال 413ق، برخى، از 427ق و گروهى ديگر، از سال 431ق، به‌عنوان سال درگذشت وى ياد كرده‌اند.
آثار
- لطائف الكتاب؛
- شذور النصر من كلام ابى النصر؛
- الكتاب المبدع؛
- اليمينى.