كتاب النزول؛ كتاب الصفات
| كتاب النزول؛ كتاب الصفات | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | دارقطنی، علی بن عمر (نويسنده) فقیهی، علی بن محمد (محقق و معلق) |
| ناشر | بی نا |
| مکان نشر | بی جا |
| سال نشر | 1983م , 1403ق |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
کتاب النزول؛ کتاب الصفات، جزء دو و سه از مجموعه «سلسلة عقائد السلف» می‌باشد که توسط ابوالحسن علی بن عمر دارقطنی (306- 385ق) نوشته شده و با تحقیق علی بن محمد بن ناصر فقیهی به چاپ رسیده است.
برخلاف نام کتاب، در ابتدا کتاب الصفات آمده که حاوی روایات و آثاری مبنی بر جسمانیت خداوند است و در پی آن کتاب النزول که در آن روایات مرتبط با نزول خداوند به عالم دنیاست، آمده است.
ساختار
مقدمه محقق، آغازگر کتاب می‌باشد. کتاب الصفات، مشتمل بر 68 حدیث و اثر، و کتاب النزول دربردارنده 96 حدیث و اثر می‌باشد که بیشتر احادیث آنها، در صحیحین موجود است[۱].
گزارش محتوا
در مقدمه، ضمن ارائه شرح‌حال مختصری از مؤلف[۲]، به بررسی نسبت کتاب به دارقطنی[۳] و روش نگارش کتاب، پرداخته شده[۴] و سپس، به اقدامات تحقیقی صورت گرفته بر روی کتاب، اشاره شده است[۵].
در مقدمه، به این نکته اشاره شده است که در جلد نسخه خطی کتاب النزول، سلسله راویان آن، ذکر گردیده است که به‌غیراز دارقطنی، به ترتیب عبارتند از: ابوطالب محمد بن علی بن فتح عشاری، ابوالعز احمد بن عبیدالله بن کادش عکبری، ابومحمد عبدالخالق بن عبدالوهاب صابونی، ابوالحسن علی بن معالی بن ابی عبدالله رصافی و عبدالله بن احمد بن محمد مقدمی[۶].
دارقطنی در «کتاب الصفات»، از روش محدثین در ذکر نصوص به همراه اسانید آنها، پیروی نموده و احادیث کتاب را به همراه اسانید آنها، آورده و سپس به ذکر اقوال سلف پرداخته است که از جمله آنها، عبارتند از ابوعبید قاسم بن سلام، وکیع بن جراح، ابن عیینه، محمد بن مصعب عابد، اوزاعی، مالک بن انس و سفیان ثوری[۷].
کتاب الصفات، با ذکر سلسله راویان احادیث آن و تاریخ اخذ و سماع آنها، آغاز شده است. اولین روایت این کتاب، حدیث معروفی از قتاده بن انس که اهل سنت، به آن معتقد هستند بدین مضمون که پیامبر(ص) فرمود: «یلقی في النار و تقول هل من مزید حتی یضع رجله فیها، أو قال قدمه فتقول قط قط» (هنگامی که گناهکاران در آتش جهنم انداخته می‌شود، جهنم می‌گوید آیا بیشتر از این هم هست و طلب زیادت می‌کند و خداوند پای خود را در جهنم گذاشته و جهنم می‌گوید بس است)[۸].
از دیگر روایات این کتاب، می‌توان به روایت علی بن عبدالله بن میسره، از ابواشعث احمد بن مقدام از محمد بن عبدالرحمن طفاوی از ایوب بن ابی تمیمه از محمد بن سیرین انصاری از ابوهریره از پیامبر(ص)، اشاره نمود که فرمودند: «اختصمت الجنة و النار، فقالت النار: یدخلي الجباره و متکبرین و قالت الجنة: یدخلني ضعفاء الناس و مساکینهم. فقال الله جل‌وعز للنار: انت عذابي أصیب بک من أشاء و قال للجنة: أنت رحمتي أصیب بک من أشاء، ولکن واحدة منکما ملؤها، فاذا کان یوم القیامة لم یظلم الله عزوجل أحدا من خلقه شیئا، و یلقی في النار و تقول هل من مزید حتی یضع تبارک‌وتعاله رجله او قدمه فهنالک تملأ و یزوی بعضها علی بعض و تقول قط قط» (بهشت و دوزخ، با یکدیگر مخاصمه نموده و دوزخ می‌گوید: جبابره و متکبرین در من داخل می‌شوند و بهشت می‌گوید: ضعفا و مساکین در من داخل می‌شوند و خداوند به دوزخ می‌گوید: تو عذاب من هستی و هرکه را بخواهم، با تو عذاب می‌کنم و به بهشت می‌گوید: تو رحمت من هستی و با تو هرکه را بخواهم، مورد رحمت قرار می‌دهم اما یکی از شما پر خواهد شد. پس زمانی که قیامت می‌شود، خداوند به هیچ‌یک از مخلوقات خویش، ظلم نخواهد کرد و گناهکاران را در دوزخ انداخته و دوزخ طلب فزونی و زیادت می‌کند تا اینکه خداوند، پای خود را در آنها نهاده و دوزخ می‌گوید بس است)[۹].
کتاب النزول نیز با ذکر سلسله راویان آن، آغاز شده و سپس به اسامی صحابه‌ای که احادیث آن را روایت کرده‌اند، اشاره شده است که عبارتند از: علی بن ابی‌طالب(ع)، جبیر بن مطعم، جابر بن عبدالله، عبدالله بن مسعود، ابوهریره، عقبه بن عامر جهنی، عمرو بن عبسه، رفاعه بن عرابه جهنی، ابوسعید خدری، عثمان بن ابی‌العاص ثقفی، ابودرداء و ابوسلمه جد عبدالحمید بن یزید بن سلمه[۱۰].
اولین روایت این کتاب، حدیثی است از پیامبر(ص) که آن حضرت فرموده: خداوند هر شب از آسمان به زمین می‌آید و کسانی که طلب استغفار کرده‌اند را می‌بخشد و به نیازمندان عطا می‌کند[۱۱].
وضعیت کتاب
از جمله اقدامات محقق بر روی کتاب، عبارتند از:
- تحقیق نص کتاب و مقابله آن با نصوص و منابع اصلی‌شان و تصحیح متن احادیث از مصادر اصلی آنها و تصحیح اسانید، از کتب تراجم؛
- تخریج احادیث با مراجعه به مصادر اصلی آنها؛
- ذکر حکم بعضی از احادیثی که در صحیحین نبوده و تحقیق و بررسی اسناد آنها؛
- شماره‌گذاری احادیث به‌منظور تسهیل در رجوع به آنها؛
- ذکر شرح‌حال مختصری از مؤلف و اشاره به معروف‌ترین آثار وی؛
- تنظیم فهارس اعلام و موضوعات[۱۲].
در انتهای کتاب، ابتدا فهارس کتاب الصفات، شامل فهرست منابع، اعلام و موضوعات آمده[۱۳] و سپس، به همان ترتیب، فهارس کتاب النزول قرار گرفته است[۱۴].
در پاورقی‌ها، علاوه بر ذکر منابع[۱۵] و اشاره به اختلاف نسخ[۱۶]، به ترجمه برخی از راویان، پرداخته شده است[۱۷].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.