مناسک حج ویژه بانوان (امام خمینی)
| نام کتاب | مناسک حج |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | ویژه بانوان |
| پدیدآورندگان | فلاح‌زاده، محمدحسین (تدوين)
خمینی، روح‌الله، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران (نويسنده) |
| زبان | فارسی |
| کد کنگره | BP 188/8 /خ8م8 1386 |
| موضوع | حج - رساله عملیه
فتواهای شیعه - قرن 14 فقه جعفری - رساله عملیه |
| ناشر | مشعر |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1386 هـ.ش |
| کد اتوماسیون | 520 |
معرفى اجمالى
مناسك حج، ويژه بانوان، تحقيق و تنظيم‌شده توسط محمدحسین فلاح‌زاده (متولد 1338ش)، اثرى است كه در آن، احكام و وظايف بانوان در عمره و فريضه عبادى حج بر اساس فتاواى امام خمینى و هفت نفر از مراجع تقليد (حضرات آيات: خامنه‌اى، مکارم، صافى، بهجت، سیستانى، تبریزى و فاضل لنکرانى) توضيح داده شده است.
ساختار
كتاب حاضر، از مقدمه محقق و متن اصلى (شامل چهار بخش) تشكيل شده است. روش نويسنده در اين كتاب، غير استدلالى است و از ذكر ادله احكام خوددارى ورزيده است.
در متن كتاب، نظر امام خمينى بر اساس كتاب «تحرير الوسيلة» ذكر شده و نظرهاى اختصاصى فقهاى هفت‌گانه مذكور نيز در پاورقى آمده است.
در مجموع، در كتاب حاضر به تعداد 471 مسئله و استفتاى شرعى پاسخ داده شده است.
گزارش محتوا
درباره محتوا و ويژگى‌هاى اين اثر، نكات زير گفتنى است:
1. محقق در مقدمه‌اش كه آن را در زمستان 1378ش نوشته، تأكيد كرده است: از سال‌ها پيش، در صدد بودم مناسكى براى بانوان آماده كنم، تا آموزش اعمال براى آنان سهل و آسان صورت گيرد و به‌راحتى بتوانند احكام و آداب حج را فراگيرند و وظيفه خود را سريع بازيابند... براى رسيدن به اين هدف، چندين سال قبل، احكام ويژ بانوان در حج را گرد آوردم و با تنظيمى جديد آنها را سامان بخشيدم كه تاكنون بارها چاپ و منتشر شده است؛ ولى آن كار مقصود نهايى نبود و هميشه به دنبال فرصتى بودم كه بتوانم آنچه را در ذهن دارم، در مجموعه‌اى به مرحله چاپ برسانم؛ تاآنكه در سال جارى، بخشى از وقتم را صرف اين كار كردم و با دقت فراوان، مناسك حج حضرت امام خمينى(رض) را مورد مطالعه قرار دادم و از بين آنها حدود 500 مسئله را برگزيدم و سپس كار بازنويسى و تنظيم و تدوين آن را انجام دادم و به شكل كتاب حاضر، آماده ساختم و به تغيير عبارت‌ها و روان‌سازى آن پرداختم. نوشته حاضر، مطابق با فتاواى امام خمينى(رض)، همراه با حواشى هفت تن از مراجع معظم تقليد است [۱].
2. مطالب كتاب، در چهار بخش زير تنظيم گرديده است: الف)- احكام استطاعت و نيابت؛ ب)- اعمال عمره تمتع؛ ج)- اعمال حج تمتع؛ د)- وظيفه كودكان در حج و اعمال عمره و برخى مسائل مورد نياز ديگر.
3. در مورد استطاعت با مهريه، نظر امام خمينى چنين است: زنى كه مهريه‌اش به مقدار مخارج حج يا بيشتر از آن است، اگر شوهرش قدرت پرداخت مهريه را ندارد، زن حق مطالب مهريه را ندارد و مستطيع نيست. اگر شوهر قدرت پرداخت مهريه را دارد، چنانچه مطالبه آن مفسده‌اى ندارد، با فرض اينكه شوهر مخارج زندگى او را مى‌دهد، لازم است مهريه را طلب كند و به حج برود. اگر مطالبه مهريه براى زن مفسده‌اى دارد؛ مثلاً ممكن است به نزاع و طلاق منجر شود، مطالبه آن لازم نيست و در اين صورت زن مستطيع نمى‌باشد. همچنين تفاوت فتاوا در اين مسئله چنين است:
آيت‌الله مكارم: حتى اگر منجر به طلاق نشود، ولى مشكلات مهمى در زندگى او حاصل گردد، حج لازم نيست.
آيت‌الله سيستانى: اگر نزاع به حدى باشد كه تحملش براى زن مشكل است.
آيت‌الله تبريزى: اگر مطالبه مهريه، موجب ناراحتى‌هايى شود كه زن در زندگى‌اش به حرج و مشقت بيفتد، حج بر او واجب نيست [۲].
4. در مورد استطاعت بانوان با فروش وسايل تجملى خودشان چنين آمده است: اگر زنى با فروش وسايل اضافى زندگى؛ مثلاً زيورآلاتى كه از نظر قيمت زيادتر از شأن اوست، مى‌تواند مخارج حج را تأمين كند؛ مثلاً گردن‌بند گران‌قيمتى دارد كه مى‌تواند به ارزان‌تر تبديل كند و با تفاوت قيمت آن، حج به‌جا آورد، اگر ساير شرايط را داشته باشد، مستطيع است و بايد به حج برود [۳]. در اين مسئله، نظر اختلافى مراجع ديگر چنين است:
آيت‌الله بهجت: اگر به سبب حج رفتن، از غنا به فقر مى‌افتد، حج واجب نيست. آيات عظام خامنه‌اى، بهجت، تبريزى، سيستانى و فاضل: اگر پس از بازگشت از حج، با وجوه شرعيه، مانند خمس و زكات و امثال اينها زندگى‌اش اداره مى‌شود، واجب است به حج برود [۴].
5. در مورد لباس احرام بانوان اين‌گونه آمده است: بانوان مى‌توانند در همان لباسى كه بر تن دارند - درصورتى‌كه داراى شرايط باشد - محرم شوند و بيرون آوردن لباس‌هاى دوخته و پوشيدن دو تكه پارچه‌اى كه مردانِ مُحرم مى‌پوشند، واجب نيست. لباس احرام بايد شرايط لباس نمازگزار را داشته باشد و شرايط لباس بانوان در نماز، بدين شرح است: پاك باشد (نجس نباشد)، مباح باشد (غصبى نباشد)، از اجزاى حيوان حرام‌گوشت نباشد؛ مثلاً از پوست پلنگ يا موى روباه تهيه نشده باشد، از اجزاى مردار نباشد؛ يعنى از پوست يا پشم يا موى حيوان مرده‌اى كه به دستور اسلام ذبح نشده، تهيه نشده باشد [۵].
6. يكى از محرمات احرام عبارت است از فُسوق؛ يعنى دروغ گفتن، فحش دادن و فخرفروشى به ديگران. آنچه در بين مردم متعارف است كه مُحرم به ديگرى دوستانه دستور مى‌دهد، يا درخواست مى‌كند، مثلاً مى‌گويد: «يك ليوان آب به من بدهيد»، كه همراه با فخرفروشى به ديگران نمى‌باشد، اشكال ندارد. [۶]. در اين مسئله نظر اختلافى مراجع ديگر چنين است:
آيت‌الله تبريزى: فخر كردن بر ديگران اگر براى اثبات فضيلت و برترى براى خود باشد كه توهين ديگرى را در بر داشته باشد، اين عمل، خودبه‌خود حرام است. آيت‌الله مكارم: بنا بر احتياط واجب فخرفروشى نيز از فسوق است.
آيت‌الله سيستانى: فخر كردن اگر مستلزم اهانت و تحقير مؤمن باشد هميشه حرام است و در حال احرام حرمتش مؤكد است و اگر چنين نباشد اشكالى ندارد، حتى در حال احرام [۷].
7. در مورد جِدال ممنوع در حج چنين آمده است: قسم خوردن به «الله» يا ترجمه آن به زبان ديگر؛ مثلاً به «خدا» در مقام اثبات يا رد چيزى، «جدال» است و از محرمات احرام شمرده شده است [۸].
8. تمام افراد مى‌توانند انجام عمل ذبح را به شخص ديگرى نيابت بدهند و خودشان حيوان را ذبح نكنند و چون امروزه بانوان را به قربانگاه راه نمى‌دهند، به‌ناچار بايد براى ذبح به ديگران نيابت بدهند... [۹].
وضعيت كتاب
در آغاز اين كتاب، فهرست تفصيلى مطالب آمده و متأسفانه فهرست منابع و فهرست‌هاى فنى تنظيم نشده است. محقق، شرح و توضيح برخى از اصطلاحات و لغات را به‌صورت مختصر در پايان كتاب آورده است [۱۰].
كتاب حاضر، مستند است و محقق محترم ارجاعاتش را به دو صورت درون‌متنى و پاورقى آورده است. محقق محترم براى تسهيل امر آموزش مناسك حج، در اثر حاضر، از جدول، تصوير و نمودار نيز استفاده كرده است [۱۱].
پانويس
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب.
وابسته‌ها
مناسک حج مطابق با فتاوای حضرت آیت الله العظمی امام خمینی / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
مناسک حج مطابق با فتاوای حضرت آیت الله العظمی امام خمینی (ره) و مراجع معظم تقلید دامت برکاتهم