اسکندر منشی
| نام | اسکندر منشی |
|---|---|
| نام‌های دیگر | اس‍ک‍ن‍درب‍ی‍ک ترکمان
اس‍ک‍ن‍درب‍ی‍ک منشی اسکندر ترکمان منشی، اس‍ک‍ن‍درب‍ی‍ک ترکمان، اسکندربیگ Iskandar Beg Munshi |
| نام پدر | |
| متولد | 968ق |
| محل تولد | |
| رحلت | 1043 ق |
| اساتید | |
| برخی آثار | تاریخ عالم‌آرای عباسی |
| کد مؤلف | AUTHORCODE02150AUTHORCODE |
اِسْكَنْدَرْ بِيْكِ مُنْشى (968 - پس از 1043ق)، منشى و مورخ نامدار روزگار صفويه، با اصالت ترکمن و نویسنده کتاب تاریخ عالم آرای عباسی در تاریخ صفویان از تأسیس این سلسله تا مرگ شاه عباس یکم است.
ولادت
به رغم شهرت اسكندربیک، آگاهى ما از زندگانى وى اندك، و منحصر است به اشارات كوتاه خود او در عالم آراى عباسى و ذيل آن و نيز آن چه قاضى احمد قمى، مورخ و تذكره نويس معاصر اسكندربیک در گلستان هنر درباره او آورده است. خاستگاه او به درستى دانسته نيست؛ اما برخى از محققان، وى را از ايل تركمان آذربايجان دانسته‌اند. از آن جا كه اسكندربیک خود تصريح كرده كه در 1038ق. (پس از مرگ شاه عباس و آغاز جلوس شاه صفى)، در 70 سالگى تأليف عالم آرا را به پایان رسانيده است، تولد وى مى‌بايست در 968ق. باشد. ابوالحسن قزوينى نيز در فوايد الصفويه (تأليف: 1211ق) همین تاريخ را آورده است.
اسكندربیک، چنانكه خود مى‌نويسد، پس از فراگيرى علوم متداول آن زمان و نيز «علم سياق به كار دولتى پرداخت؛ اما به زودى از این شغل كه او را «از دريافت فضل و كمال به صد مرحله دور انداخته «بود، دست كشيد و به فراگيرى «علم انشاء» روى آورد. به گفته قاضى احمد قمى، اسكندربیک چندى در (دفتر شرعيات) به نويسندگى اشتغال داشت و آن گاه كه در 988ق. به روزگار سلطان محمد خدابنده استيفاى این دفتر به قاضى احمد قمى واگذار شد، اسكندر بیک زير دست او به كار پرداخت.
در 994ق. كه حمزه میرزاى ولیعهد برای سركوب شورشيان تكلو، به عراق عجم لشكر كشيد، اسكندربیک در سمت منشى ديوان، ملازم او بود و خود نيز با شورشيان به نبرد پرداخت. او در 1001ق.، نزد شاه عباس به اصفهان رفت و در زمره (منشيان عظام) درآمد و در «ديوان انشاء» به كار پرداخت. اسكندربیک، همچنانكه خود گفته است و نيز از کتاب‌هاى بسيارى كه در تأليف عالم آراى عباسى از آن‌ها بهره برده، بر مى‌آيد كه وى ضمن پرداختن به امور ديوانى، مطالعات گسترده‌اى نيز در زمینه‌هاى تاريخ، ادب، جغرافيا و علوم ديگر داشته است. اسكندربیک، پس از مرگ شاه عباس (1037ق) ثبت رويدادهاى سلطنت شاه صفى، جانشين او را تا 1043ق. ادامه داد. از این رو، مرگ او بايد، پس از این تاريخ رخ داده باشد. روايت استورى از مرآة العالم مبنى بر این كه اسكندربیک در 1038ق. درگذشته بى‌ترديد نادرست است.
آثار
عالم آراى عباسى، ذيل تاريخ عالم آراى عباسى، منشآت.