آثار البلاد و اخبار العباد (ترجمه)
| آثار البلاد و اخبار العباد (ترجمه) | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | محدث، هاشم (تصحيح و تكمیل)
قزوینی، زکریا بن محمد (نویسنده) جهانگیر میرزا (مترجم) |
| عنوان‌های دیگر | آثار البلاد و اخبار العباد. فارسی |
| ناشر | امیر کبير |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1373 ش |
| چاپ | 1 |
| شابک | 964-00-0059-0 |
| موضوع | جغرافیا - متون قدیمی تا قرن 14 جغرافیای تاریخی - متون قدیمی تا قرن 14 |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | G 93 /ق4 آ2041 1373ب |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
آثار البلاد و أخبار العباد (ترجمه)، ترجمه اثر ارزشمند زكريا بن محمود قزوینى است كه به قلم جهانگیرمیرزا به فارسی برگردانده و توسط میرهاشم محدث تصحيح شده است.
مترجم این کتاب، جهانگیرمیرزا، پسر سوم عباس‌میرزا نايب‌السلطنه است كه در سال 1225ق، متولد و در 18 ربيع‌الاول سال 1250 با تحریک و اغواى میرزا ابوالقاسم قائم مقام، به امر برادر صلبى خود، محمد شاه قاجار، كور شد و به سال 1269 در سن چهل و چهار سالگى در خوى وفات كرد.
از آنجا كه «آثار البلاد و أخبار العباد» با همه جامعيت و معروفيتش، به فارسی ترجمه نشده، مصحح در صدد تصحيح ترجمه فوق برآمده است: «آشنايى من با این ترجمه به سال 1362ش، برمى‌گردد كه به‌مناسبت همكارى در تصحيح مرآةالبلدان گاه و بيگاه مجبور به مراجعه به این کتاب بودم و چون ترجمه را از هر نظر جالب ديدم، در صدد تصحيح آن برآمدم».
ترجمه جهانگیرمیرزا از آثار البلاد، مانند بقيه كتبى كه در زمان قاجار ترجمه شده، ترجمه‌اى آزاد است و مترجم به‌طورى‌كه گفته خواهد شد، غير از مواردى چند، در برگرداندن این متن از زبان عربى به فارسی، سعى كرده امانت را حفظ كند.
مترجم، هر جا كه لازم دانسته اطلاعاتى به کتاب افزوده كه موجب اعتبار بيشتر آن شده است؛ در عوض به این بهانه كه: «مترجم این سخن‌ها و كرامات را كه صاحب آثار البلاد از احوال مشايخ صوفيه و علماى تسنن، مى‌نویسد، از قلم مى‌اندازد و به ترجمه نمى‌آورد؛ زيرا كه دروغ و بى‌فايده است»، چندين قسمت را ترجمه نكرده است.
از ديگر نكاتى كه وى به بهانه فوق، از ترجمه آنها خوددارى كرده، مطالبى است كه قزوینى درباره ابن عربى و سهروردى و خيام و... نوشته است. مصحح برای اينكه خواننده، ترجمه کتاب را به‌طور كامل در دست، داشته باشد، این قسمت‌ها را ترجمه و به کتاب افزوده است؛ منتها اضافات مترجم با علامت () و هم كمبودهایى كه ترجمه شده با علامت [] در کتاب آمده است، تا محدوده كار جهانگیرمیرزا، نشان داده شود.
در مواردى جهانگیرمیرزا، به سنى بودن زكرياى قزوینى، به این ترتيب اشاره كرده: «صاحب آثار البلاد چون در مذهب شافعى است...»، «چون صاحب کتاب آثار البلاد، از اهل تسنن است...»، «چون صاحب آثار البلاد، در مذهب اشاعره است...» و... كه مصحح آنها را حذف كرده است. در متن عربى کتاب، پس از ذكر نام خلفاى سه‌گانه، «رضي‌الله‌عنه» آمده؛ درحالى‌كه مترجم، آنها را به فحش و ناسزا تبديل نموده است. این كلمات توهين‌آمیز نيز حذف شده است.
از ترجمه جهانگیرمیرزا، تنها نسخه منحصرى در اختيار مصحح بوده است. ترجمه کتاب از اقليم اول شروع مى‌شود و ترجمه سه مقدمه مؤلف را ندارد. از آخر نيز، حدود دو صفحه ناقص است. مصحح پس از استنساخ، ترجمه را با متن عربى آثار البلاد، مقابله مى‌كند؛ پس از آن به پيشنهاد على‌نقى منزوى نسخه‌اى از چاپ آلمان پيدا كرده، دوباره ترجمه را از سر تا ته، با آن مقايسه مى‌كند، كه البته پس از مقابله، معلوم شده است كه تفاوت چندانى با یکديگر ندارند.
به اعتقاد مصحح، مقدمه چاپ بيروت بى‌ارزش است؛ ولى در عوض، مقدمه‌اى را كه ووستنفلد بر کتاب نوشته، بسيار ارزشمند مى‌باشد، لذا با ترجمه دكتر عبدالكريم گلشنى در ابتداى کتاب آمده است.
از ابتكارات جالب مترجم ذكر شماره صفحات دو چاپ بيروت و آلمان در كنار هر اسم جغرافيايى است؛ تا خواننده به سهولت بتواند، هر سه چاپ را با هم مقايسه كند. رمز «ب» نشانه بيروت و رمز «و» نشانه ووستنفلد است.
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.