تلخيص الأصول
| تلخيص الأصول | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | تبریزی ملکی، حبیب الله (نويسنده) |
| ناشر | مصطفوي (چاپخانه) |
| مکان نشر | ايران - مشهد مقدس |
| موضوع | اصول فقه شيعه |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 159/8 /ت2ت8 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
تلخيص الأصول، اثر میرزا حبیب‌الله ملکی، کتابی است مختصر و موجز و بدون پرداختن به اقوال مختلف در علم اصول.
ساختار
کتاب با توضیحاتی از نویسنده پیرامون تاریخ تدوین اصول به‌عنوان مقدمه، آغاز و مطالب اصلی در یک مقدمه، شش مبحث و یک خاتمه، تنظیم شده است.
گزارش محتوا
نویسنده پیش از پرداختن به مباحث کتاب، به ذکر تاریخ تدوین علم اصول فقه، پرداخته و ابتدا به نام علمایی که کتابی در این علم، تدوین کرده‌اند، اشاره کرده است که عبارتند از: حسن بن علی بن ابیعقیل؛ ابوعلی محمد بن احمد بن جنید اسکافی؛ ابوعبدالله محمد بن محمد بن نعمان بن عبدالسلام، معروف به شیخ مفید؛ سید مرتضی علم‌الهدی؛ ابوجعفر محمد بن حسن بن علی طوسی و سلار بن عبدالعزیز دیلمی.
وی سپس از کتبی که پیرامون این علم، به رشته تحریر درآمده، نام برده است که برخی از آنها، عبارتند از: «الذريعة في أصول الشريعة» سید مرتضی علم‌الهدی، «عدة الأصول» شیخ طوسی، «السرائر» ابن ادریس حلی (که کتاب فقهی و استدلالی است)، «المعالم الدين» حسن بن شهید ثانی، «هداية المسترشدين»، «القوانين» محقق قمی، «فرائد الأصول» شیخ انصاری و... و در پایان، به این نکته اشاره کرده است که در اثر حاضر، مباحث اضافی علم اصول و همچنین اقوال متعددی که ذکر آنها، فایده خاصی را در بر ندارد، حذف گردیده، ولذا برخی از بزرگان، آن را «تلخيص الأصول» نامیده و مؤلف نیز خود همین نام را برای آن، برگزیده است[۱].
مقدمه، دربردارنده دو امر زیر می‌باشد:
- تعریف علم اصول و بیان موضوع آن.
- برخی از مباحث لغوی، مانند دلالت الفاظ؛ انواع وضع؛ استعمال الفاظ در معنی مجازی؛ حقیقت و مجاز؛ امکان اشتراک و ترادف؛ استعمال لفظ در دو معنا؛ حقیقت شرعیه؛ صحیح و اعم؛ مشتق[۲].
مبحث اول و دوم، به اوامر و نواهی اختصاص یافته و در آن به موضوعاتی، همچون لفظ امر؛ دلالت صیغه امر بر وجوب و عدم آن؛ اقسام واجب و... پرداخته شده است[۳].
در این قسمت از کتاب، به ملازمه عقلی میان ذی‌المقدمه و مقدمه آن در وجوب و اقوال مطرحشده پیرامون آن نیز پرداخته شده است[۴].
از جمله مباحث مهم اصولی، این است که آیا امر به چیزی، مقتضی نهی از ضد آن، اعم از اینکه امری وجودی باشد یا عدمی، است یا نه؟ این موضوع، در این قسمت از کتاب، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است[۵].
در میان علمای علم اصول، پیرامون ثبوت مفهوم در قضایایی که مشتمل بر ادوات شرط یا وصف یا غایت یا حصر هستند، اختلاف وجود داشته و برخی معتقد به مفهوم مخالف در برخی از این قضایا، تحت شرایطی خاص هستند و برخی دیگر نیز داشتن مفهوم را انکار می‌کنند. این موضوع، در مبحث سوم، تحت عنوان «مفهوم و منطوق»، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است[۶].
مبحث چهارم، به موضوع عام و خاص اختصاص یافته[۷] و در مبحث پنجم، به بحث و بررسی پیرامون مطلق و مقید، پرداخته شده است[۸].
آخرین مبحث کتاب، درباره امارات معتبر شرعی است و در همین مبحث از حالات سه‌گانه مکلف، یعنی قطع و ظن و شک، نیز سخن رفته است[۹].
در خاتمه، به موضوع تعارض و تنافی دو دلیل در مدلول، که از آن به بحث «تعادل و تراجیح» تعبیر می‌شود، پرداخته شده است[۱۰].
وضعیت کتاب
کتاب، فاقد هرگونه فهرست و پاورقی است.
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.