أربع رسائل (بلاغی)
| أربع رسائل | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | بلاغی، محمدجواد (نويسنده)
حکيم، محمد علي (گردآورنده) حکيم، محمد علي (مصحح) |
| عنوان‌های دیگر | مسألة في البداء
نسمات الهدي و نفحات المهدي البلاغ المبين الرد علي الوهابية مسألة في البداء، نسمات الهدي و نفحات المهدي، البلاغ المبين، الرد علي الوهابية |
| ناشر | مؤسسة الأعلمي للمطبوعات |
| مکان نشر | لبنان - بيروت |
| سال نشر | مجلد1: 2005م , 1424ق, |
| موضوع | احاديث
اسلام - احتجاجات اسلام - دفاعيه‌ها و رديه‌ها بدا وهابيه - دفاعيه‌ها و رديه‌ها |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 207/6 /ب8الف4 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
أربع رسائل، حاوی چهار رساله عربی با نامهای «مسأله في البداء»، «نسمات الهدی و نفحات المهدي»، «البلاغ المبين» و «الرد علی الوهابية» به قلم عالم شیعی محمدجواد بلاغی (متوفی 1352ق) در رد عقاید و افکار فرقه ضاله وهابیت است. تصحیح و تحقیق کتاب به قلم سید محمدعلی حکیم به انجام رسیده است.
ساختار
کتاب با مقدمه مفصل محقق اثر در معرفی نویسنده و معرفی این چهار رساله آغاز شده است و به دنبال آن چهار رساله مذکور میآید که ابتدای هرکدام مقدمه‌ای ذکر شده است.
گزارش محتوا
محقق کتاب در مقدمه با ذکر روایتی از امام صادق(ع) بر اهمیت انتشار احادیث اهلبیت(ع) و تأثیر آن در تقویت عقاید مذهبی شیعه تأکید کرده است. آنحضرت در پاسخ به سؤال معاویة بن عمار از برتری عالمی که احادیث ایشان را روایت می‌کند و با این کار بنیه‌های اعتقادی شیعیان را استحکام میبخشد و عابدی که تنها به عبادت مشغول است، می‌فرماید: «راوی حدیث ما که قلوب شیعه ما را تقویت می‌کند از هزار عابد بهتر است»[۱].
به اعتقاد محقق فعالیتهای علامه بلاغی از مصادیق حقیقی حدیث امام(ع) است. از بین چهار مقاله‌ای که در این کتاب منتشر شده است یکی از این مقالات پیشازاین یکبار و دوتای دیگر بیش از یکبار در جاهای مختلفی منتشر شده است؛ اما چهارمی برای اولین بار منتشر شده و ضمن این مجموعه آمده است[۲]. او هدف از انتشار این چهار رساله در کتاب واحد -گذشته از نفیس بودن این آثار و اثر آنها در بنای فکری شیعه، بهویژه در عصر حاضر- را استفاده آسانتر و بیشتر از آنها دانسته است[۳].
در ابتدای اثر شرححال نویسنده، شاگردان و آثار بهتفصیل ذکر شده است. در بخشی از آن، سخنان علمای بزرگ شیعه در رابطه با شخصیت و جایگاه علمی و مذهبی علامه بلاغی گردآوری شده است. شیخ آقابزرگ طهرانی درباره این شخصیت می‌نویسد: «او یکی از مفاخر عصر از جهت علم و عمل و از یگانه‌ها و نوادری بود که تمام زندگی و اوقاتش را به خدمت دین حنیف اختصاص داد و در حقیقت نمونه سلفی بود که وجودش در این زمان نادر بود»[۴].
از جمله مسائل کلامی که شیعه امامیه را از دیگر مذاهب ممتاز می‌کند «بداء» است. مذاهب دیگر با جهل به ادله آن یا تجاهل نسبت به این اعتقاد، شیعه امامیه را محکوم می‌کنند. علمای شیعه اقدام به رد این اتهامات و شبهات کرده و در فرهنگنامههای حدیثی خود روایاتی که از عترت طاهره در زمینه «بداء» ذکر شده را آورده و فصول و مباحث خاصی از کتب کلامی و اعتقادی و غیر آن را به آن اختصاص داده‌اند. همچنین کتب و رساله‌های مستقلی در این موضوع نوشته‌اند. در حقیقت تقریباً هیچ کتابی که شیعه در موضوع عقاید و کلام نوشته از بحث بداء خالی نیست. این کثرت تألیف بهگونهای است که آقابزرگ طهرانی در الذریعه از 30 کتاب و رساله مستقل در این موضوع نام میبرد[۵].
«مسأله في البداء» از بهترین کتب در موضوع بداء است. این کتاب از اختصار مخل و تطویل ممل بدور و با آنکه رساله مختصری است اما پژوهشگر را از دیگر کتب بی‌نیاز می‌کند. این موضوع حکایت از منزلت و جایگاه والای نویسنده حکایت می‌کند. این اثر با اسلوبی واضح و روشن و سبکی قوی نوشته و بر استدلالی زیبا بنیان نهاده شده است. پر از اصطلاحات علمی و تعبیرات دشواری که بسیاری نمی‌فهمند نیست. هیچ سؤالی در آن طرح نشده مگر اینکه با دلیلی قوی و محکم پاسخ داده شده است[۶].
نویسنده گاه مطالبش را به کتاب دیگرش «نصائح الهدی» که ردی بر بابیت و بهاییت و شبهات آنهاست ارجاع داده است[۷].
«نسمات الهدی و نفحات المهدي»، رساله‌ای در رد افترائات و شبهات زکی نجیب محمود مصری نسبت به عقاید شیعه اثناعشریه است. البته این اکاذیب و شبهات زائیده روزگار او و ثمره افکار او نیست؛ بلکه بازتاب گفته‌های معاندین و مکابرین پیشین است. البته این اتهامات حکایت از سوء باطن و خبث نیت او دارد؛ زیرا در کتبش قضیه اعتقاد به امام مهدی(عج) و سرداب غیبت، قیام امام (ع) را با بی‌انصافی مطرح کرده است. نویسنده با ادله و براهین قوی با استفاده از منابع مهم اهل سنت شبهات او را رد کرده است[۸].
«البلاغ المبين»، از دیگر آثار بلاغی است که در آن اسلوب جدیدی برای دستیابی به مفهوم عبودیت برای خداوند متعال و هدف از خلقت بشر و مسئولیتهای مترتب بر آن تألیف شده است. متن رساله گفتگوی بین دو شخصیت با نام «عبدالله» و «رمزی» است. پس کتاب به شیوه محاوره که در ادبیات روایی رایج است تألیف شده است[۹].
در گفتگوهای بین دو شخصیت این رساله، شیخ بلاغی از ابزارهایی چون مثلها و دلایل عقلی بر اثبات خالق صانع و وجوب عبادتش و اطاعت اوامر و شکر نعمتش استفاده برده است. ضربالمثلهایی که بلاغی در کتابش آورده در زمان تألیف کتاب -پیش از هفتاد- از ساخته‌های جدید و تازه‌هایی بوده که نیازمند تفکر و باعث عبرت بود، اما امروزه از سخنان رایجی است که به آنها توجه نمی‌شود[۱۰].
«الرد علی الوهابية»، در رد فرقه گمراه و گمراهکننده وهابیت است. تا امروز علمای اسلام با مذاهب مختلف در رد عقاید و انکار سخنان باطل و شبهاتشان کتب و رساله‌های فراوان نوشته‌اند. این ردیه‌های قاطع بر ضد وهابیت وجود آن را در مهد ظهورش یعنی سرزمین حجاز محدود کرد. استمرار وجود وهابیت نیز تنها با قوت آهن و آتش بوده است؛ چراکه نمی‌توانند با دیگران با حجت و برهان مبارزه کنند[۱۱].
از جمله شبهات وهابیت شرکآلود بودن زیارت قبور و دست کشیدن و بوسیدن و تبرک به آنهاست. به اعتقاد وهابیت عبادت یعنی خضوع و این کارها نیز خضوع و همانند عبادت بتپرستان است. نویسنده اولاً این کارها را از مصادیق خضوع نمی‌داند. برفرض قبول نیز مطلق خضوع را عبادت نمی‌داند و گرنه همه مردم حتی وهابیان مشرک بودند؛ چراکه آنها هم در برابر رؤسا و امراء و بزرگان مقداری خضوع می‌کنند و فرزندان در برابر پدران، خادمان در برابر مخدومین، بندگان در برابر موالی و هر طبقه‌ای از مردم در برابر مافوقش قدری خضوع و تواضع می‌کنند. آیا خداوند متعال در کریمه «وَ اخْفِضْ لَهُمَا جَنَاحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّحْمَةِ» ﴿اسراء، 24﴾، به هنگام امر به خضوع برای والدین امر به عبادت ایشان کرده است[۱۲].
وضعیت کتاب
محقق اثر در پاورقیهای کتاب برخی تعلیقات ضروری را در توضیح و شرح برخی مطالب و کلمات متن آورده، غلطهای املایی و چاپی متن را اصلاح و کتاب را ویراستاری کرده، آیات و روایات را استخراج و منابع آنها را ذکر نموده است[۱۳].
فهارس مصادر و مطالب در انتهای کتاب ذکر شده است.
پانویس
منابع مقاله
مقدمه محقق و متن کتاب.