الموسوعة الرجالية
| الموسوعة الرجالیة | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | قیومی اصفهانی، جواد (مصحح)
کلینی، محمد بن یعقوب (نویسنده) ابن‌بابویه، محمد بن علی (نویسنده) طوسی، محمد بن حسن (نویسنده) تبریزی، جواد (نویسنده) |
| عنوان‌های دیگر | الاستبصار فیما اختلف من الاخبار
الکافی تهذیب الاحکام فی شرح المقنعه من لا یحضره الفقیه |
| ناشر | دار الصديقة الشهيدة (سلام‌الله‌عليها) |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1387 ش یا 1429 ق |
| چاپ | 1 |
| موضوع | احادیث شیعه - قرن 4ق. محدثان شیعه - نامها - فهرستها |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 11 |
| کد کنگره | BP 116 /ت2م8 |
الموسوعة الرجالية، اثر آیت‌الله شيخ جواد تبريزى (1305-1385ش) از مراجع معاصر ایران است كه اين كتاب را به زبان عربى درباره رجال و اسناد روايات كتاب شريف كافى نوشته است. اين كتاب توسط آقاى جواد قيومى اصفهانى مورد تحقيق و ترتيب قرار گرفته است.
ساختار
نویسنده در يازده جلد به بررسى سندى و رجالى احاديث اين كتب پرداخته است. جلد اول اين مجموعه شامل مقدمه‌اى از محقق كتاب درباره مؤلف و آثار او و چهار مقدمه ديگر در شرح حال كلينى و كتاب او، راويان كتاب كلينى، راويانى كه مصنف از آنها روايت كرده، طبقات محدثين و يك خاتمه در چهار امر مى‌باشد. متن كتاب شامل چهار مقصد است: مقصد اول در اسانيد كتاب كافى، مقصد دوم كتاب در اسانيد كتاب تهذيب، مقصد سوم در اسانيد كتاب استبصار و مقصد چهارم در اسانيد كتاب فقيه مى‌باشد.
گزارش محتوا
كتاب با مقدمه محقق در شرح زندگانى، سلوك، اساتيد، شاگردان و تأليفات آیت‌الله تبريزى آغاز شده است. در ادامه، مقدمه مختصر ديگرى از محقق كتاب آمده است كه از اهميت علم رجال و منابع مورد استفاده در تحقيق اين اثر سخن گفته است. وى همچنين به كلامى از نویسنده در ذكر هدف نگارش اثر اشاره كرده است: «موسوعه رجالى آیت‌الله بروجردى، از اسانيد به شكل محض بحث مى‌كند، اما آنچه كه من در موسوعه‌ى خود نوشته‌ام از اسانيد كتب اربعه به صورت تلفيقى سخن مى‌گويد و با اين روش مواضع تصحيف، تحريف و غلطهایى كه در كتب اربعه واقع شده مشخص مى‌گردد و جداسازى مشتركات ممكن مى‌گردد و از آرزوى بنده است كه اين كار را به اتمام برسانم اما كثرت مشغله مانع حصول آرزويم شده است».[۱]
مقدمه‌ى اول محقق درباره شخصيت كلينى و كتاب شريف كافى است. مقدمه‌ى دوم كتاب در ذكر راويان اين كتاب از مرحوم كلينى است كه به ذكر سيزده راوى اشاره مى‌كند و بيان مى‌دارد كه محدث نورى در خاتمه مستدرك تصريح نموده كه نسخه‌هاى كافى به نسخه‌ى محمد بن احمد صفوانى و محمد بن ابراهيم نعمانى منتهى مى‌شوند.[۲]
مقدمه سوم در ذكر كسانى است كه كلينى از آنها روايت كرده و در كتاب كافى ذكر شده است. محقق در اين راستا به 35 راوى اشاره مى‌كند و تعداد احاديثى را كه از آنها نقل شده متذكر مى‌شود. سپس به بررسى اسنادى مى‌پردازد كه به الفاظ مبهم آغاز شده‌اند و مراد از «عدّه» را توضيح مى‌دهد.[۳]
مقدمه چهارم (در كتاب پنجم آمده) در طبقات محدثين است كه محقق محترم كلامى را از محقق بروجردى در تعيين طبقات محدثين به‌طور كامل نقل كرده كه 12 طبقه را ذكر نموده و توضيح مى‌دهد.[۴]
در خاتمه اين مقدمه، چند امر را ذكر مى‌نمايد، مثلاً در مورد اين‌كه راويان از اميرالمؤمنين يا حسنين(ع) از كدام طبقه هستند، سخن گفته و در امر دوم، به فائده‌ى آگاهى از طبقات راويان اشاره مى‌كند، در امر سوم وجه تقسيم طبقات به كبار و صغار را اشاره مى‌نمايد، در امر چهارم طبقات علمايى كه از شيخ ابى جعفر متأخر بوده‌اند و به‌طور كلى سى‌وشش طبقه مى‌شوند را به‌طور اختصار توضيح مى‌دهد.[۵]
نویسنده در جلد اول و دوم كتاب، اسناد كتاب كافى را ذكر و در مقابل به شماره حديث و جلد و صفحه‌اى كه اسناد در آنجا آمده اشاره مى‌كند. محقق كتاب نيز در پاورقى‌هاى كتاب به ساير منابع حديثى كه اسناد در آنها آمده به همراه آدرس دقيق آنها اشاره مى‌نمايد. اين روش مؤلف و محقق تا پايان مجلدات يازده‌گانه كتاب ادامه يافته است.
در جلد سوم ابتدا به ذكر اسانيد محمد بن يحيى العطار ابوجعفر قمى پرداخته شده و سپس اسانيدى كه با كنيه شروع شده‌اند ذكر شده است.
جلد چهارم به ذكر اسانيدى پرداخته شده كه با كلمات مبهمى چون «عدة» و «بعض الأصحاب» شروع شده‌اند، يا با اسامى رجالى آغاز شده‌اند كه مصنف زمان آنها را درك نكرده يا اسانيد آنها مرسله هستند. جلدهاى پنجم و ششم و هفتم و هشتم به مقصد دوم و ادامه اسانيد مرسله اختصاص يافته‌اند.
جلد نهم و دهم مشتمل بر مقصد سوم است كه اسانيد كتاب استبصار در آن ذكر شده است.
در جلد يازدهم، مقصد چهارم در ضمن 504 سند ارائه شده است. در انتهاى اين جلد به اسانيد مرسله كه شامل مرسلات نبويه، فاطميه، علويه، حسنيه، حسینیه، سجاديه، باقريه، صادقيه، كاظميه، رضويه، تقويه، نقويه، عسكريه است اشاره شده است.
وضعيت كتاب
در پايان هر جلد، فهرست مطالب آن ذكر شده است. در پاورقى‌هاى كتاب، توضيحات محقق كتاب در مورد سندها و ساير منابعى كه اسناد در آنها ذكر شده، مطرح شده است.
پانويس
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب.