حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله
| نام | حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله |
|---|---|
| نامهای دیگر | اب‍ن‌ال‍ب‍ی‍ع، محمد بن عبدالله
ام‍ام حاکم نیشابوری حاکم ال‍ن‍ی‍س‍اب‍وری نیشابوری، حاکم اب‍و عبدالله محمد بن عبدالله |
| نام پدر | عبدالله |
| متولد | 321 ه |
| محل تولد | نیشابور |
| رحلت | 405 ق |
| اساتید | محمد بن یعقوب الأصم
ابوبکر النجاد محمد بن یعقوب الشیبانی ابن الأخرم محمد بن عبدالله بن أحمد الصفار |
| برخی آثار | من کتب اصول الحدیث معرفه علوم الحدیث و کمیه اجناسه |
| کد مؤلف | AUTHORCODE01048AUTHORCODE |
ابوعبداللّه محمد بن عبداللّه بن محمد حاكم نيشابورى (321-405ق)، عالم و محدّث برجسته، فقیه شافعی، تاریخ‌نگار محلّی قرن چهارم و پنجم هجرى
ولادت
وى در سال 321 ه در نيشابور متولد شد ودر سال 405 ه در همين شهر، در اثر سكته درگذشت.
او از سنّ ۹سالگی (۳۳۰ق) و تحت نظر پدر و دایی‌اش شروع به سماع حدیث کرد و از سنّ ۱۶سالگی نوشتن را شروع کرد (۳۳۷ق) در ۲۰ سالگی در سفری به عراق برای شنیدن حدیث رفت و پس از بجای آوردن حج، به خراسان و ماوراءالنهر بازگشت و در نیشابور ساکن شد.
در زمان دولت سامانیان و در سال ۳۵۹ق به قضاوت شهر نساء منسوب شد و نیز پس از مدتی قضاوت جرجان (گرگان امروزی) را به او پیشنهاد کردند که این سمت را نپذیرفت. در همان روزها به عنوان سفیر دولت سامانی به دربار آل‌بویه رفت‌وآمد داشت و در کارهای سیاسی، قضایی و اجتماعی فعّال بود. حاکم سرانجام پس از ۸۴ سال زندگی -به تحصيل و تدريس و تأليف گذرانيد.
حاكم در طلب دانش‌هاى زمان خويش به اقطار مختلف عالم اسلامى، از نيشابور تا عراق‌و حجاز و ماوراء النهر و ديگر بلاد خراسان سفر كرد.«حاكم» عنوانى است كه به جهت تصدّى‌منصب قضاوت به ابوعبداللّه داده‌اند.در سياست برخى به نقش وى‌در ميانجيگرى ميان سامانيان و آل بويه اشاره كرده‌اند.شايد تمايلى كه حاكم به تشيع داشته و نويسندگان اهل سنت غالبا او را از اين بابت، به شدّت، موردانتقاد قرار داده‌اند و در دوره‌هاى بعد دليل اين تشيع او را نقل حديث«من كنت مولاه‌فهذا على مولاه» و حديث«طير» دانسته‌اند، در اصل همين تمايلات سياسى او بوده است‌زيرا او در حقيقت براى آشتى ميان دو دولت شيعى و متمايل به شيعى ايرانى مى‌كوشيده‌است و دشمنان او كه طرفدار خلافت عباسى بوده‌اند اين كوشش او را نپسنديده‌اندو او را به تشيع متهم كرده‌اند و بعدى‌ها دليل تشيع او را در نقل اين احاديث جستجو كرده‌اند.
وفات
حاکم در صفر سال ۴۰۵ هجری قمری درگذشت و در نیشابور به خاک سپرده شد.
آثار
- تاريخ النّيسابوريين
- المستدرك على الصحيحين
- معرفة علوم الحديث
- مزكّى الأخبار
- الاكليل
- المدخل الى الاكليل
- فضائل فاطمة الزهرا
- فضائل الشافعى
- المدخل الى الصحيح
- كتاب الضعفاء
- علل الحديث
- مفاخر الرضا و ساير آثار.
مترجم كتاب
«محمد بن حسين بن احمد المعروف بالخليفة النيسابوري» مترجم «تاريخ النيسابوريين» حاكم احتمالا در اواخر قرن هفتم و حدود 690 هجرى متولد شده است.در كتب رجال اطلاع چندانى دربارۀ اين شخص يافت نمى‌شود.
نسخه‌اى كه امروز از تاريخ نيشابور خليفه در اختيار ماست، صورت تغيير شكل يافتۀ ترجمه و تلخيص اوست؛ یعنى در فاصله حدود 690 تا 750 هجرى كه دورۀ احتمالى حيات خليفه است و روزگار كتابت اين تلخيص كه مسلما بايد بعد از هشتصد و هشت هجرى باشد، اين كتاب دستخوش تغييراتى شده است و در آن‌بعضى وقايع قرن نهم هجرى را نيز وارد كرده‌اند.ظاهرا حذف و تلخيص‌هايى ازجانب كاتب در آن اعمال و اطلاعاتى نيز بر آن افزوده شده است.