آداب العشرة و ذكر الصحبة و الأخوة

‏آداب العشرة و ذكر الصحبة و الأخوة
پدیدآوران	غزی، محمد بن محمد (نويسنده) باشا، عمر موسي (محقق)
ناشر	مجمع اللغة العربية
مکان نشر	سوريه - دمشق
سال نشر	مجلد1: 1968م , 1388ق,
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏

آداب العشرة و ذكر الصحبة و الأخوة، اثر ابوالبرکات بدرالدین محمد غزی (904- 984ق)، کتابی است پیرامون آداب و اخلاق برخورد با همنوعان که با تحقیق عمر موسی پاشا به چاپ رسیده است.

ساختار

کتاب با مقدمه محقق و خطبه مؤلف آغاز و مطالب در چهار بخش، تنظیم شده است.

گزارش محتوا

در مقدمه، به بیان موضوع کتاب و اهمیت آن، پرداخته شده است.

در بخش نخست، به بیان مجموعاً 87 مورد از آداب معاشرت، پرداخته شده است که از جمله آن‎ها، می‎توان به حسن خلق، معاشرت با مؤمن، ترک حسد، مصاحبت با عالم، حسن معاشرت، حسن ظن، حفظ مودت و برادری، ایثار و اکرام، حفظ اسرار، ترک مداهنه، بغض دنیا، حسن همجواری، حفظ عهد، قبول عذر دیگران، رفع حوایج برادران دینی، مواسات با دیگران و صبر بر هجران اشاره کرد.

پیرامون حسن همجواری و نیکی به همسایگان، چند روایت ذکر گردیده است از جمله آنکه پیامبر(ص) فرمود: شخص ایمان ندارد مگر زمانی که همسایه‎اش از او ایمن بوده و به او اعتماد داشته باشد. در روایت دیگری آمده است که کسی که سیر باشد ولی همسایه او گرسنه باشد، ایمان ندارد.

درباره حفظ عهد و ملازمت با برادران دینی و مداومت بر آن، روایت زیبایی از پیامبر(ص) بدین مضمون، اشاره شده است: «أحب الأعمال إلی ألله أدومها و إن قل»، «بهترین اعمال نزد خداوند، بادوام‎ترین آنهاست هرچند که کم باشد». پیرامون ترک استخفاف و کوچک شمردن دیگران و قدرشناس بودن نیز، روایت زیبایی از پیامبر(ص) نقل شده است که فرمودند: «من استخف بالعلماء ذهبت آخرته و من استخف بالأمراء ذهبت دنیاه و من استخف بالإخوان ذهبت مروءته»، (کسی که علما را کوچک و خوار بشمارد، آخرت را از دست داده و کسی که امرا را کوچک و خوار بشمارد دنیا را از دست داده و کسی که برادران خود را خوار شمارد، مروت و جوانمردی‎اش از بین می‎رود) .

در بخش دوم تحت عنوان «آداب الصحبة»، در موضوعات زیر، به بیان آداب مصاحبت و ارتباط با دیگران، پرداخته شده است: خداوند، پیامبر(ص)، صحابه و اهل‎بیت(ع)، اولیاءالله، سلطان، اهل‎وعیال، برادران دینی، علما، والدین و مهمان. به‎عنوان‎مثال، آداب ارتباط با خداوند، عبارت است از تبعیت از اوامر، ترک نواهی، دوام ذکر، مطالعه کتاب فرستاده شده از طرف او، مراقبت بر اسرار بندگان، رضای به قضای الهی، صبر بر بلا و رحمت و شفقت بر خلق و آداب مصاحبت با پیامبر(ص)، تبعیت از سنت و ترک مخالفت با آن حضرت بیان شده است.

در بخش سوم، با اشاره به این امر که هریک از اعضا و جوارح انسان، دارای آداب خاص مختص به خود است، در پنج موضوع زیر، آداب جوارح بدن، بیان شده است:

1. آداب چشم: نگاه کردن با مودت و محبت به برادران دینی.
2. آداب گوش: اظهار لذت از شنیدن سخن طرف مقابل و نگاه کردن به او هنگام سخن گفتن او و قطع نکردن سخنش.
3. آداب زبان: سخن گفتن با برادران در وقتی‎که ایشان تمایل به شنیدن دارند و نصیحت کردن به آنچه صلاح ایشان است.
4. آداب دست: مبسوط الید بودن در نیکی و صله با برادران و کمک کردن به آن‎ها.
5. آداب پا: مراعات حال برادران در راه رفتن و پیشی نگرفتن از آن‎ها.

در آخرین بخش، به بیان این امر پرداخته شده است که علاوه بر مراعات آداب ظاهری، مراعات آداب باطنی نیز لازم و واجب است.

وضعیت کتاب

فهارس کتاب، که عبارتند از فهرست آیات؛ احادیث نبوی؛ شواهد شعری؛ اسامی اعلام؛ اماکن و فهرست مطالب، در انتهای کتاب آمده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.