کشی، محمد بن عمر
| نام | کشی، محمد بن عمر |
|---|---|
| نام های دیگر | کشی، ابوعمرو محمد بن عمر
محمد ال‍ک‍ش‍ی |
| نام پدر | |
| متولد | |
| محل تولد | |
| رحلت | 350 ق |
| اساتید | |
| برخی آثار | اختيار معرفة الرجال (تحقیق رجایی) |
| کد مؤلف | AUTHORCODE00277AUTHORCODE |
ابوعمرو، محمد بن عمر بن عبدالعزيز كشى از بزرگان و علماى شيعه در قرن سوم و چهارم هجرى است، اما تاريخ دقيقى از ولادت او در دست نداريم. انتساب كشى نيز به منطقه «كش» از نواحى سمرقند (در آسياى ميانه) است.
شخصيت
مهمترين نكته‌اى كه در زندگی‌نامه هر يك از علماى دين قابل توجه است شخصيت علمى و اجتماعى و دينى اوست.
«كشى» يكى از معروفترين چهره‌هاى شيعه در قرن چهارم هجرى بوده است. او از دوستان و ياران صميمى «ثقةالاسلام كلينى»، مؤلف كتاب گرانقدر «كافى» است.
ثقةالاسلام كلينى و كشى در بسيارى از اساتيد و مشايخ و شاگردان با يكديگر مشتركند و اين نشانگر نهايت صميميت و ارتباط نزديك بين آن دو است.
عصر زندگى
دوران زندگى كشى مصادف بوده با غيبت صغراى امام عصر عجل‌الله‌تعالى‌فرجه‌الشريف و او كه مانند شيخ كلينى در بغداد مى‌زيسته يقينا با نواب خاص امام زمان عجل‌الله‌تعالى‌فرجه‌الشريف ارتباط و معاشرت داشته و از محضر آنان استفاده مى‌كرده است.
با توجه به اينكه آن دوران آغاز غيبت امام زمان عجل‌الله‌تعالى‌فرجه‌الشريف بوده و نياز فراوانى به پاک و منقّح نمودن روايات دين از مجعولات و افراد ضعيف در اسناد روايات حس مى‌شده ابوعمرو كشى مهمترين و اولين حركت خويش را تهيه كتابى رجالى قرار داد كه علماى دين بتوانند با استفاده از نور و هدايت آن روايات صحيح را از ضعيف تشخيص داده و تصويرى صحيح و زيبا از دين در اختيار تودۀ مردم و آيندگان قرار دهند.
از جزئيات زندگى ابوعمرو و سفرهاى او اطلاع چندانى موجود نيست ولى هم عصر و همراه بودن با شيخ بزرگوار، كلينى بسيارى از نكات را براى انسان محقق روشن مى‌سازد، چرا كه دو هم شاگردى و دو يار صميمى معمولا در مراحل مختلف زندگى و كمالات روحى با يكديگر حركت مى‌نمايند.
وثاقت
براى وثاقت و اعتبار كشى همين نكته بس است كه كتاب او را كسى مانند شيخ الطائفه، شيخ طوسى روايت نموده و براى شاگردان خويش املاء كرده است.
همچنين در فهرست شيخ و ديگر منابع، بجز تعريف و تمجيد چيزى درباره او نمى‌بينيم. شيخ در فهرست مى‌گويد: «ثقة بصير بالأخبار و بالرجال، حسن الاعتقاد».
يكى ديگر از دلايل وثاقت او، روايت هارون بن موسى تلعكبرى و روايت جعفر بن محمد قولويه، صاحب «كامل الزيارة» از اوست.
روايت از ضعفاء
يك نكتۀ مبهم در زندگى كشى آن است كه نجاشى در فهرست خويش در شرح حال كشى گفته:
«كان ثقةً عيناً و روى عن الضعفاء كثيرا...»، در حالى كه نقل از ضعفا قدح و منقصتى براى بزرگان متقدمين محسوب مى‌گشته است.
جواب از اين كلام آن است كه:
اولا خود نجاشى تصريح كرده كه «كان ثقة عينا» و ثانيا ممكن است كسانى كه مشايخ كشى بوده‌اند، در نظر نجاشى ضعيف يا مطعون بوده‌اند، اما بنا بر نظر كشى آن افراد هيچ مشكلى نداشته‌اند يا مبناى كشى و نجاشى در ضعف و وثاقت افراد متفاوت بوده است.
اساتيد
ابوعمرو كشى از بيش از 50 نفر روايت نقل كرده و يكى از كسانى است كه به كثرت مشايخ معروف است.
از جمله مشايخ كشى عبارتند از:
- محمد بن مسعود عياشى، صاحب تفسير گرانقدر عياشى
- ابوالقاسم، نصر بن صباح بلخى
- ابراهيم بن عياش قمى
- حسين بن بندار قمى
- احمد بن على قمى
- احمد بن يعقوب، ابوعلى بيهقى
- محمد بن احمد بن شاذان
- محمد بن قولويه قمى، پدر ابن قولويه صاحب «كامل الزيارة»
شاگردان
از مهمترين و بزرگترين شاگردان كشى مى‌توان به افرادى مانند:
- جعفر بن محمد بن قولويه قمى، مؤلف كتاب ارزشمند «كامل الزيارة»
- هارون بن موسى تلعكبرى، متوفاى 385 هجرى
- ابواحمد، عيسى بن حيان نخعى
- حيدر بن محمد بن نعيم سمرقندى اشاره نمود.
تأليفات
تنها كتابى كه از ابوعمرو كشى، آن بزرگ مرد دوران غيبت صغرى، به دست ما رسيده كتاب «معرفة الناقلين عن الأئمة الصادقين عليهم‌السلام» است.
البته چنان كه در توضيحات كتاب «رجال كشى» آمده، اصل كتاب كشى موجود نيست و حتى در قرون ششم و هفتم هجرى نيز نسخه‌اى از آن يافت نمى‌شده است.
آنچه اكنون به عنوان رجال كشى چاپ شده و در دسترس است كتاب «اختيار معرفة الرجال» است. «اختيار» منتخب و مهذب كتاب كشى است كه توسط شيخ الطائفة، ابوجعفر طوسى در قرن پنجم، سال 456 هجرى، براى يكى از شاگردانش املاء شده است.
علامه آقا بزرگ تهرانى در «الذريعة» كتاب «فهرست الكشي» را نيز از تأليفات او دانسته است. دليل ايشان نيز عبارتى است در رجال كشى كه در ذيل مطلبى گفته است: «ذكرناها نحن في كتاب الفهرست».
اما با توجه به اينكه اولا در جايى ديگر چنين كتابى براى كشى ذكر نشده و ثانيا اين عبارت در «اختيار معرفة الرجال» - منتخب شيخ طوسى از كتاب كشى - آمده و شيخ طوسى كتابى با نام «الفهرست» دارد؛ چنين به نظر مى‌رسد مقصود از عبارت فوق، كتاب فهرست شيخ طوسى باشد و كشى كتابى با نام الفهرست نداشته باشد.
وفات
متأسفانه تاريخ وفات كشى نيز مانند ولادت او مجهول است، اما بنا بر بعضى نقلها ابوعمرو كشى در حدود نيمۀ قرن چهارم - حدود 350 هجرى - وفات يافته است.