أسماء الأدوية
| أسماء الأدویة | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ناظم جهان، محمد اعظم (نویسنده) اصفهانی، محمدمهدی (مقدمه نویس) |
| عنوان‌های دیگر | کتاب أسماء الأدویة |
| ناشر | دانشگاه علوم پزشکی ایران، موسسه مطالعات تاريخ پزشکی، طب اسلامی و مکمل |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| چاپ | 1 |
| موضوع | دارو شناسی - واژه شناسی داروها - واژه نامه‌ها - متون قدیمی تا قرن 14 |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | RM 36 /ن2الف5 |
اسماء الادویه تألیف حكيم محمد اعظم خان چشتى ملقب به ناظم جهان، فرهنگ‌نامه‌اى طبى پيرامون شناخت اسامى ادویه مستعمل در مداواى بيمارى‌ها در طب سنتى است. مؤلف برای آشنايى دانشجویان طب سنتى هندى‌زبان با اسامى فارسی و عربى و يونانى ادویه دست به تحرير این اثر زده است.
ساختار
چنان كه مؤلف در مقدمه بيان كرده این اثر بر اساس ترتيب حروف الفبا تدوین يافته است، يعنى از حرف الف شروع شده و با حرف ياء پایان مى‌پذيرد. مؤلف در هر حرف علاوه بر نظر داشتن به حرف اول به حرف دوم نيز توجه دارد، يعنى علاوه بر رعايت ترتيب حروف در اول كلمه، در حرف دوم هر كلمه نيز ترتيب حروف رعايت مى‌شود. البته در بسيارى از موارد حرف سوم و حرف‌هاى بعدى هم مورد توجه قرار مى‌گيرد ولى لزوماً اين‌گونه نيست.
مؤلف در این اثر ابتدا نام مشهور ادویه مفرده را مى‌نویسد و در ادامه نام معادل در زبان‌هاى ديگر را بيان مى‌كند. از آنجا كه این اثر برای دانش‌پژوهان هندى زبان به رشته تحرير درآمده است، مؤلف متعهد است كه هميشه معادل هندى مفردات را ذكر كند، ولى علاوه بر اين، معادل فارسی، عربى، تركى، سريانى، يونانى، رومى، قبطى، مصرى، شامى، عبرانى، سندى و گاه گویش‌هاى مختلف و لغات محلى یک كلمه از شهرهایى مانند: شيراز، اصفهان، بخارا، گرگان، تنكابن، طبرستان .[۱]را بيان مى‌كند.
گزارش محتوا
کتاب اسماء الادویه اثرى در نوع خود بسيار مفيد است. مؤلف در نگارش این اثر - همانند شيوه و سبک او در نگارش آثار ديگرش - از منابع و اقوال پزشکان بسيارى استفاده مى‌كند كه از آن جمله‌اند: غافقى .[۲]، بغدادى .[۳]، حكيم على گيلانى شارح قانون .[۴]، حكيم عبدالحميد .[۵]، حكيم علوى خان .[۶]، حكيم مير محمد مؤمن .[۷]، ابن بيطار .[۸]، امين الدوله.[۹]، مؤلف اختيارات بديعى .[۱۰]، ابوعلى سينا .[۱۱]، عقيلى خراسانى .[۱۲]، داود انطاكى .[۱۳]، حكيم غلام امام .[۱۴]و يوسفى .[۱۵]
هرچند از آنجا كه مؤلف قصد دارد نوشته‌اش دراز دامن و مطول شود تا مراجعه به آن سخت نباشد، در بيشتر موارد نقل قول‌ها را بدون ذكر قائلين آنها متذكر مى‌شود.[۱۶]
البته این اثر برای كسانى كه آشنايى با زبان و گویش هندى ندارند چندان قابل استفاده نيست، ولى در كل مى‌توان آن را فرهنگ‌نامه‌اى جامع و سودمند برای پژوهشگران طب سنتى و نيز فرهنگ‌نامه‌نویسان دانست.
وضعيت کتاب
کتاب به همت حكيم سيدظل الرحمن استاد دانشكده طب اجمل خان وابسته به دانشگاه اسلامى عليگر هند بازخوانى، تصحيح و همراه فهرست اعلام منتشر شده است.افست این نسخه را مؤسسه مطالعات تاريخ پزشکى، طب اسلامى و مكمل دانشگاه علوم پزشکى ایران با ديباچه‌اى كوتاه پيرامون زندگى و آثار حكيم محمد اعظم خان منتشر كرده است. نسخه موجود کتاب به لحاظ حذف مقدمه اردویى کتاب و زوائد آن از صفحه 29 آغاز مى‌شود لذا متن کتاب افتادگى ندارد.
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب