فضائل الشام
فضائل الشام، اثر عربى ابى عبدالرحمن، عادل بن سعد، به بيان احاديث و رواياتى كه پيرامون اهميت شهر شام نقل شده‌اند، پرداخته است.
| فضائل الشام | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ربعی، علی بن محمد (نويسنده)
سمعانی، عبدالکریم بن محمد (نويسنده) ابن عبدالهادی مقدسی، محمد بن احمد (نويسنده) ابن رجب، عبدالرحمن بن احمد (نويسنده) اسیوطی، محمد بن احمد (نويسنده) ابن‌سعد، عادل (محقق) |
| عنوان‌های دیگر | فضائل الشام فضائل الشام و فضل دمشق |
| ناشر | دار الکتب العلمية، منشورات محمد علي بيضون |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 1422 ق |
| چاپ | 1 |
| موضوع | دمشق - تاریخ |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | DS 96 /ف6 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
احساس نياز نويسنده به بيان احاديثى كه در رابطه با فضايل شام مطرح شده، انگيزه تأليف مى‌باشد.
ساختار
كتاب، با مقدمه مؤلف آغاز و مطالب، دربردارنده مجموع پنج كتاب مى‌باشد كه به بيان فضايل شهر شام و سكونت در آن پرداخته‌اند.
مباحث، صرف بيان روايات مى‌باشد، بدون ارائه تحليل و بررسى خاصى در مورد آنها.
گزارش محتوا
جست‌وجو و بحث در بيان فضايل شهرها، امرى است كه پس از انتشار اسلام در مناطقى مانند شام، يمن و... اتفاق افتاده و از اين ميان، شام، بيشترين آثار را به خود اختصاص داده است. نويسنده، احتمال مى‌دهد كه شايد علت اين امر، سفارشات فراوان پيامبر(ص) پيرامون فتح شام و ترغيب مردم به سكونت گزيدن و نشر دين در آن ديار باشد، اما در اين ميان، روايات مجعول فراوانى در مورد فضيلت شام و مذمت عراق، صادر شده است كه نويسنده در مورد علت آن، احتمالات زير را مطرح نموده است:
- اختلافات سياسى ميان بنى اميه و شیعیان؛
- عصبيت جاهلى و اختلافات قبيلگى؛
- تحولات خلافت در دمشق و بغداد؛
- كسب مال كه اشخاصى به طمع مال، گروهى را مدح و عده‌اى را مذمت مى‌كردند.
كتاب اول، اثر امام شمس‌الدين، أبى عبدالله، محمد بن أحمد بن عبدالهادى مقدسى حنبلى متوفى سال 744ق، مى‌باشد كه در دو فصل، ارائه شده است؛
فصل اول، به ذكر رواياتى از پيامبر(ص) در مورد فضايل شام اختصاص دارد، از جمله:
اين شهر، برگزيده خداوند است؛
اگر مردم آن فاسد شوند، در ديگر مردم خيرى نخواهد بود؛
وجود ابدال در آن؛
رانده شدن شيطان از آن؛
و...
فصل دوم، حاوى احاديثى است كه بر خروج فتنه‌اى از سمت مشرق دلالت دارند.
كتاب دوم، تأليف على بن محمد بن صافى بن شجاع، معروف به ابن أبى الهول ربعى، متوفى 444ق، مى‌باشد كه فضايل دو شهر شام و دمشق را بيان كرده است. نويسنده، پس از اشاره به آيات و رواياتى كه معتقد است درباره شام مى‌باشند، اخبار و روايات مربوط به دمشق را بيان كرده است.
بابى از كتاب، به ذكر رواياتى كه نماز خواندن خضر نبى(ع) در مسجد جامع دمشق را تأييد مى‌كنند، اختصاص يافته است.
چگونگى ساخت شهر دمشق، حكم كسى كه در اين شهر مدفون مى‌باشد، اينكه بيشترين ابدال و زهاد در اين شهرند، فضيلت نماز و دعا در كوه قاسيون، اشاره به وجود چهار كوه مقدس زيتا در بيت المقدس، سينا در مصر، تينا در دمشق و تيمانا در مكه، فضيلت مسجد ابراهيم(ع)، مكانى كه عيسى(ع) در آن نازل مى‌شود و فتنه‌هايى كه در دمشق رخ خواهد داد، از جمله مطالب مطرح شده در اين قسمت مى‌باشند.
كتاب سوم، تأليف امام حافظ أبى سعد عبدالكريم بن محمد سمعانى، متوفى 562ق، است. در اين كتاب، به چهل و سه آيه و روايت اشاره شده كه سعى نويسنده، اثبات فضايل شام، از خلال آنها مى‌باشد. از جمله اين روايات، احاديثى است كه به وجود باغ‌هاى زيبا، انهار پرآب و عجايب فراوان در شام اشاره دارند.
برخى از موارد مطرح شده در اين قسمت، تكرار مباحث گذشته مى‌باشد.
كتاب چهارم، اثر شيخ أبى فرج عبدالرحمن بن أحمد بن رجب حنبلى، متوفى 795ق، مى‌باشد كه روايات مربوط به شام را در ده باب، ارائه كرده است. امر به سكونت در شام، خبر از استقرار علم و ايمان در آن ديار، حفظ شام از فتنه‌ها و اينكه اين مكان، مأمن مسلمين در زمان فتنه خواهد بود، اينكه برگزيدگان در آخر الزمان در شام بوده و خير در اين شهر، بيش از ساير بلاد است، اينكه طايفه يارى كننده حق در شام مى‌باشند، وجود ابدال و بركت در اين شهر، حفظ شام به‌وسيله ملائكه، باقى ماندن شام پس از نابودى ساير شهرها و فضايل مخصوص به دمشق، از عنواين ابواب اين كتاب مى‌باشد.
آخرين كتاب، تأليف شمس‌الدين محمد بن أحمد بن على سيوطى، متوفى 880ق، مى‌باشد كه به‌صورت بسيار مختصر، فضيلت مواضع مخصوصى از شام، از جمله فلسطين را بيان كرده است. يكى از فضايلى كه براى اين شهر ذكر شده، وجود مدفن بسيارى از پيامبران، از جمله حضرت موسى(ع)، در آن، مى‌باشد.
وضعيت كتاب
فهرست موضوعات هر كتاب، در آخر آن آمده است.
پاورقى‌ها بيشتر به ذكر منابع و اشاره به ضعيف يا صحيح بودن روايات، اختصاص يافته است.
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب.