كتاب القصاص و المذكرين
| کتاب القصاص و المذکرين | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | صباغ، محمد بن لطفی (محقق) ابن‌جوزی، عبدالرحمن بن علی (نویسنده) |
| عنوان‌های دیگر | کتاب القصاص و المذکرین |
| ناشر | المکتب الإسلامي |
| مکان نشر | ریاض - عربستان |
| سال نشر | 1409 ق یا 1988 م |
| چاپ | 2 |
| موضوع | ادبیات عربی - قرن 8ق.
ادبیات عربی - متون قدیمی تا قرن 14 داستانهای اخلاقی - مجموعهها قصه گویی واعظان وعظ - متون قدیمی تا قرن 14 کشورهای اسلامی - سرگذشت‌نامه |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | PJA 4092 /ق6 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
كتاب القُصّاص و المذَكِّرين نوشته ابوالفرج عبدالرحمن بن على بن جوزى (متوفى 597ق) در برگيرنده احوال داستان‌سرايان و وعاظى است كه حرفه آنها نقل حكايات مختلف براى مردم و ترساندن آنها از روز جزا بوده است. اين كتاب كه به زبان عربى به رشته تحرير درآمده حاوى نكات طنز و ظريف فراوانى است.
ساختار
در ابتداى كتاب مقدمه مفصلى از محقق كتاب محمد بن لطفى الصباغ ديده مى‌شود.در اين بخش از كتاب شرح حال ابن جوزى و مطالبى مفيدى درباره كتاب ذكر شده است. متن كتاب نيز در دوازده باب تدوين شده است.برخى ابواب كتاب مشتمل بر چندين فصل و برخى نيز فاقد فصل و يا بخش است. روايات كتاب شماره‌گذارى شده كه بالغ بر 220 روايت است.
گزارش محتوا
نویسنده كتاب به اين نكته توجه دارد كه ميان داستان‌سرائى و موعظه و تذكير كه وعاظ به آن مى پردازند تفاوت وجود دارد و اين سه، مقوله‌ا‌‍ى جدا از يكديگر هستند، به اين‌گونه كه در تعريف موعظه مى‌گويد: «وعظ ترساندن انسان از روز جزا مى‌باشد به گونه‌اى كه با شنيدن آن دل آدمى نرم شده و آماده پذيرفتن سخن حق مى‌شود.»
و در تعريف تذكير مى‌نويسد: «يادآورى نعمت‌هاى خداوند متعال براى مردم و واداشتن آنها براى شكر و سپاس خالق يكتا و بيم دادن آنها از مخالفت خداوند و ارتكاب گناهان مى‌باشد.»
و در تعريف داستان‌سرا (قُصاص) در صفحه 259 اين چنين بيان مى‌دارد: «داستان‌سرا كسى است كه وقايع گذشته را بازگو كرده و تفصيلات مربوط به آن را بيان مى‌كند... نقل اخبار پيشينيان باعث پند گرفتن افراد مى‌شود و چه بسا اشخاصى با شنيدن اين وقايع، سيره و روش نيكوئى براى خود در زندگى معين كنند.»
بدين سان، هريك از اين سه گروه را به‌گونه‌اى تعريف مى‌كند كه شأن و منزلت موعظه و ماهيت آن محفوظ باقى بماند.
سپس مى‌افزايد: «اما نبايد از اين نكته غافل شد كه پيشينيان به يكى از دلايل زير از داستان‌سرائى بيزار بودند:
- اعتماد به درستى و صحت داستانهاى گذشتگان كارى است بس سخت و مشكل، به‌ويژه وقايعى كه از قوم بنى‌اسرائيل و داستانهاى ناصوابى كه به انبيا و پيغمبران خود نسبت مى‌دهند، در حالى‌كه در دين مبين اسلام ساحت مقدس اين اولياء الهى از هر نقصى مبرا است.
- در قرآن كريم و در سنت شريف حضرت ختمى مرتبت(ص) داستانهاى آموزنده بسيار زيادى از احوال اقوام و اشخاص مختلف وجود دارد كه ما را از پرداختن به داستانهائى كه درستى آنها در بوته نقد قرار نگرفته است بى‌نياز مى‌كند.
- قريب به اتفاق داستان‌سرايان، وقايع نادرست و دروغين را بازگو مى‌كنند و اين امر به علت عدم تقوى و جهل و نادانى آنها است.
در ضمن بايد يادآور شد كه داستان‌سرايان - به دلايلى كه ذكر شد- در کتاب‌هاى متعددى مورد نكوهش قرار گرفته‌اند، اما در اين كتاب محاسن و نكته‌هاى مثبتى كه در حرفه آنها وجود دارد نقل شده است و چه بسا علت اصلى اين باشد كه خود نویسنده از جمله آنها بوده است.
نویسنده در نهمين باب كتاب بزرگان داستان‌سرا را بر حسب موقعيت جغرافيائى تقسيم‌بندى كرده و مختصرى از زندگی‌نامه و شرح حال آنها را بيان كرده است. اين مناطق جغرافيائى عبارتند از: مكه، مدينه، كوفه، بصره، رى، بلخ، نيشابور، شام، مصر، مغرب و بغداد.
همچنين نویسنده سعى بر آن داشته است تا داستان‌سرايان را به طوايف مختلفى تقسيم‌بندى كند تا اينكه عموم مردم از واقع شدن در دام افراد حيله‌گر باز داشته شوند؛ به اين ترتيب كه عده‌اى از آنها را افراد صالح و باتقوا معرفى نموده و عده‌اى ديگر را جزو افراد لاابالى برمى‌شمارد.
مصادر كتاب نيز به دو دسته تقسيم مى‌شوند:
- کتاب‌ها مانند: الحلية ابى نعيم، طبقات بن سعد، التاريخ الكبير بخارى، التاريخ الصغير بخارى و صحيح البخارى
- مشايخ ابن جوزى كه از آن جمله‌اند: ابوالسعادات احمد بن احمد بن متوكل عباسى، ابوالقاسم هبةالله بن محمد بن حصين شيبانى بغدادى، ابوبكر محمد بن حسن بن عبدالله حاجى مزرفى، ابوبكر محمد بن عبدالله بن حبيب عامرى.
وضعيت كتاب
فهارس آيات، احاديث، آثار، اشعار، اسامى امكنه، اعلام و فهرست موضوعات در انتهاى اثر آمده است. آدرس آيات و روايات، اختلاف نسخ، و توضيحات محقق كتاب نيز در پاورقى ذكر شده است.
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب