روزنامه خاطرات سید محمد کمره‌ای
روزنامه خاطرات سيد محمد كمره اى تألیف محمد جواد مرادى نيا در دو جلد به بررسى تاريخ سياسى ايران از سال 1295 و برآمدن دولت وثوق‌الدوله تا دو ماه قبل از كودتاى 1299 رضا شاه، يعنى پنج سال تعيين كننده در تاريخ ايران اختصاص مى يابد.
| روزنامه خاطرات سید محمد کمره ای | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | کمره‌ای، محمد (نويسنده) مرادی‌نیا، محمدجواد (به کوشش) |
| ناشر | اساطير |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1384 ش |
| چاپ | 1 |
| شابک | 964-331-185-6 |
| موضوع | ایران - تاریخ - قاجاریان، 1193 - 1344ق.
ایران - تاریخ - کودتای 1299 - خاطرات کمره‌ای، محمد، ۱۲۴۵ - ۱۳۲0 - خاطرات |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 2 |
| کد کنگره | DSR 1474 /ک8آ3 |
ساختار
با مقدمه‌اى از محمد جواد مرادى نيا شروع مى گردد و كتاب طى دو بخش، به مسائلى چون، بر آمدن دولت وثوق‌الدوله و بخش مقدمات كودتاى سوم اسفند می‌پردازد.
گزارش محتوا
در اين مجموعه مى‌خوانيم كه سيد محمد كمره‌اى از رجال صدر مشروطه بود. تا سن چهل سالگى به آموختن فقه اشتغال داشت و سپس بر اثر گرفتارى هاى ادارى حوزه را ترك كرد
وى از مؤسسين حزب دموكرات در كنار سيد جمال‌الدين واعظ اصفهانى، صور اسرافيل، على اكبر دهخدا و... بود. كتاب مذكور حاوى خاطرات روزانه وى در شرايط حساس اوان شكل گيرى و فروپاشى احزاب و دولت هاى متعدد است.
در تاريخ معاصر ايران يكى از مقاطع معهم و مبهم، دوره فتح تهران توسط مشروطه خواهان تا روى كارآمدن رضاخان است. در آن دوران تعدد و تنوع جريانهاى سياسى داخلى و حضور فعال و بى قيد و شرط قدرتهاى خارجى در صحنه سياست ايران براى تامين هرچه بيشتر منافع دولتهاى متبوع خود، افول و اضمحلال قدرت سلطنت مستند قاجاريه از يك طرف و ناكار آمدى مشروطيت از طرف ديگر عرصه را براى آشفته تر كردن اوضاع مهيا نموده، قحطى، كرسنگى شورش، ناامنى، و غيره از خصايص اين دوره تيره است. بررسى مقطع تاريخ ايران به جهت عوامل فوق از سخترين پژوهشهاى تاريخى به حساب مى‌آيد.
خاطرات برخى افراد موثر در حوادث براى ترسيم تصويرى روشن از وقايع آن زمان، كاربرد اساسى دارد. يكى از خاطرات جالب و منحصر به فردى كه نويسنده در آن به صورت روزشمار و روزانه با دقت و موشكافى خاصى به گزارش ديده‌ها و شينده‌هاى حساس پرداخته، روزنامه خاطرات سيد محمد كمره‌اى است. آنچه بر اهميت اين خاطرات افزوده، حضور فعال و موثر شخص راوى در جريانهاى سياسى آن مقطع است. جلد اول روزانه، از اردبيهشت سال 1296 تا بهمن 1297 ه.ش و جلد دوم روزشمار حوادث از اسفند 1297 تا آذر سال 1299 را در برمى گيرد. پيوستهاى گوناگون، تعدادى سند و عكس و سرانجام فهرست مفصل اعلام، پايان اين كتاب را تشكيل مى دهد. فهرست اعلام كتاب نيز توسط پژوهشگر توانا آقاى محمود طاهر احمدى، از كارشناسان زبده سازمان اسناد ملى تهيه شده است.
كوشش گر اين مجموعه آقاى محمد جواد مرادى نيا، خاطرات فوق را از 29 دفتر يادداشت روزانه باقى مانده از سيد محمد كمره‌اى براى چاپ آماده نموده است. خاطراتى كه به جهت دقت ثبت خودث و رعايت انصاف، ارزش فراوان دارد.
آشنايى و آگاهى از نقش سيد محمد كمره‌اى داماد عمه امام خمينى دراين برهه خطرناك به روشن نمودن بخشى از تاريخ معاصر ايران كمك مى نمايد، به ويژه كه او در بحرانى ترين مقطع تاريخ ايران از نزدیک دستى بر آتش حوادث داشته است.
در خاطرات روز شمار سيد محمد كمره‌اى علاوه بر موضوعات متنوع سياسى آن ايام و حتى برخى مسائل شخصى از بيشتر رجال سياسى فعال اين مقطع مطالب جالب توجهى نقل شده است كه در منابع ديگر ديده نمى شود. خاطراتى از رجالى چون آیت‌الله مدرس، دكترمصدق، ملك الشعراى بهار، ميرزا كوچك خان، شيخ محمد خيابانى، على اكبر دهخدا، فرخى يزدى و... اين خاطرات را مى توان فرهنگ رجال سياسى فعال اين دوراه به حساب آورد. موضوعاتى كه دراين خاطرات فراروى محققان و پژوهشگران تاريخ معاصر گسترده شده، شامل موارد زير است:
اشاره به نقش خارجى‌ها به ويژه انگليس درتشكيل كابينه‌هاى دولت ايران، شرح مصائب ملت ايران در خلال سالهاى جنگ جهانى اول و پس از آن، نحوه انتصاب مسئولان دولتى و حكومتى پس از مشروطه، دسته بندى فراوان با هدف سهيم شدن در قدرت، احزاب مختلف به ويژه حزب دمكرات و جناح هاى تشكيل دهنده و ضد آن تشكل، ماجراى كميته مجازات و اعضاى زندانى و معدوم آن، قرارداد 1919م و جريانهاى مخالف آن، شكوه و شكايت از اوضاع بد روزگار، تلاش فراوان براى به زير كشيدن وثوق‌الدوله از نخست وزيرى و ماجراى جنگل و قيام شيخ محمد خيابانى و جلسات لژ بيدارى....
از نكات جالب توجه حيات سياسى سيد محمد كمره‌اى يكى انعقاد مجلس ترحيم براى شيخ محمد خيابانى پس از قتل او است كه با ممانعت دولت مشيرالدوله مواجه مى شود، ديگرى برگزارى مراسم ترحيم براى آیت‌الله سيد حسن مدرس در منزل خود و ممانعت شهربانى از ورود مردم به آن مجلس ترحيم در سال 1316ش است.
وضعيت كتاب
فهرست مطالب كتاب در ابتداى آن ذكر شده است. در پايان جلد دوم كتاب فهرستى از اعلام به همراه چند تصوير از شخصيتها مطرح شده است.
منابع مقاله
متن و مقدمه كتاب