مخطوطة تاريخ الأزمنة
| مخطوطة تاریخ الأزمنة | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | توفیق حافظ، شادیه (محقق) ابن عبری، غریغوریوس بن هارون (نویسنده) |
| ناشر | المرکز القومي للترجمة |
| مکان نشر | قاهره - مصر |
| سال نشر | 2007 م |
| چاپ | 1 |
| موضوع | اسلام - تاریخ تاریخ جهان - متون قدیمی تا قرن 14 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | D 17 /الف2 م36 |
"مخطوطة تاريخ الازمنه" اثر جرجيوريوس ابوالفرج بن عبرى است كه به زبان عربى در قرن هفتم هجرى، درباره تاريخ عمومى دنيايى و دينى از آفرينش تا روزگار مؤلف مى‌باشد.
ساختار كتاب
از يك مقدمه توسط مترجم كتاب تشكيل يافته است. كتاب در سه بخش شامل سرگذشت دولت‌ها، سرگذشت اخبار عتيق، احوال جاثليق‌ها، بطريق‌ها و مفريان‌هاى مشرق، اعم از نسطوريان و يعقوبيان تشكيل يافته است.
گزارش محتوا
كوشش ابن عبرى در زمينه تاريخ مهم‌ترين بخش فعاليت علمى او شمرده شده است. چه به علت اشتمال آن بر بيان حوادث بسيار و ياد مردان بزرگ علم در مشرق و چه به جهت نقل او از مآخذى كه خود آن‌ها يا از ميان رفته‌اند و يا دشوار مى‌توان به آن‌ها دست يافت. اثر تاريخى او بود كه توجه اروپاييان را جلب كرد و پيش از آثار ديگر او چاپ و منتشر شد.
اهميت نوشته تاريخى او حتى در زمان زندگانى مؤلف براى معاصران شناخته شده بود و از اين رو اين اثر به دو صورت سريانى و عربى پديد آمد.
ابن عبرى تاريخ خود را نخست به سريانى نوشت و آن را مَحْتونوت زونى (اخبار الزمان) يا تاريخ الازمنه ناميد. اين اثر يك تاريخ عمومى دنيايى و دينى از آفرينش تا روزگار مؤلف و در 3 بخش است: بخش اول سرگذشت دولت‌هاست از عهد باستان تا 683ق1284/م مشتمل بر 10 دولت بزرگ؛ بخش‌هاى دوم و سوم حاوى تاريخ كليساست. بخش دوم خود در دو جزء است: جزء اول در سرگذشت اخبار عهد عتيق از هارون برادر موسى(ع) تا حنّان با تكيه بر كتاب مقدس و تاريخ يوسيفوس؛ در جزءِ دوم احوال بطريق‌هاى انطاكيه از پطرس رسول تا قديسفلاوْيَن (518م) آمده است. اعلام اعتقاد به طبيعت واحد در مسيح از سوى ساويروس و پديد آمدن جدايى در كليسا و آغاز سلسله بطريق‌هاى يعقوبى سريانى با شخص ياد شده و ادامه اين سلسله در انطاكيه (بطريق‌هاى يعقوبى مغرب) تا زمان فيلوكسينوس، معاصر ابن‌عبرى، در آخر اين جزء قرار دارد. بخش سوم احوال جاثليق‌ها، بطريق‌ها و مفريان‌هاى مشرق، اعم از نسطوريان و يعقوبيان است كه از زمان توماى رسول و نخستين مفريان يعقوبى (منصوب در 7ق628/م) تا عصر مؤلف.
از نظر اهل كليسا بخش‌هاى دوم و سوم اين اثر اهميت بسيار دارد؛ بخش دوم تاريخ ابن‌عبرى را يكى از نويسندگان يعقوبى با افزودن ذيلى بر آن تا 902ق1495/م ادامه داده است.بخش سوم آن را هم برصوما برادر ابن‌عبرى با افزودن سرگذشت، برادر بزرگتر به پايان برد و بعدها نویسنده ديگر يعقوبى، اخبار مفريان‌هاى مشرق را از زمان تصدى ابن‌عبرى تا اواخر سده 9ق15/م به آن الحاق كرد. تاريخ مختصر الدول كه ترجمه و نگارش عربى بخش اول همان تاريخ ابن‌عبرى است.
وضعيت كتاب
فهرستى از محتويات در ابتدا كتاب ذكر شده و در پايان كتاب هوامش و منابع كتاب ذكر گرديده است.
بخش اول متن سريانى تاريخ، نخستين بار به وسيله برنس و كيرش همراه با ترجمه لاتينى آن در 1789م در دو جلد در لايپزيگ با اغلاط بسيار منتشر شد. پل بجان، دانشمند آسورى ايرانى در 1890م متن سريانى بخش اول را به صورت درست و زيبايى مجدداً منتشر كرد. متن بخش دوم تاريخ (تاريخ كليسا) جز آن كه بخش‌هايى از آن نخستين بار در جزو المكتبه الشرقيه تأليف يوسف سمعانى سريانى در رم (1719-1730م) نقل و منتشر شد، به وسيله ابلوس و لامى با ترجمه لاتينى در 1872- 1873م در دو جلد در لوون به چاپ رسيد.
منابع مقاله
1- متن و مقدمه كتاب
2- دائرةالمعارف بزرگ اسلامى