دلائل الإمامة
| دلائل الإمامة | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | قسم الدراسات الاسلامیة موسسة البعثة (محقق) طبری آملی، محمد بن جریر (نويسنده) |
| ناشر | موسسة البعثة، قسم الدراسات الإسلامية |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1413 ق |
| چاپ | 1 |
| موضوع | ائمه اثناعشر - احادیث |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 36/5 /ط2د8 1371 |
دلائل الإمامة، كتابى است اعتقادى كه در آن به اثبات حقانيت امامان شيعه پرداخته و با ذكر آيات و روايات در فضائل و مناقب و معجزات آنها از خلافت و جانشينى آنان بعد از پيامبر اكرم دفاع نموده است.نويسندۀ اين كتاب جناب محدث شيخ أبى جعفر محمد بن جرير بن رستم طبرى صغير مى‌باشد كه اين كتاب را به زبان عربى در قرن پنجم نوشته است.
ساختار و گزارش محتوا
اين نسخه از كتاب با تقديمى از طرف مؤسسۀ بعثت، قسم دراسات الاسلاميّه در قم شروع مى‌شود كه در آن تقديم به ذكر دلائل نبوت پيامبر پرداخته تا آنجا كه به امامت رسيده است، چون ديده‌اند در باب امامت آراء و اقاويل و تكذيب و تشكيك فراوانى وجود دارد به كتابت دلائل الإمامة اهميت زيادى داده‌اند زيرا امامت و امتداد صحيح و ضرورى نبوّت و حصن دين است كه بواسطۀ آن دين باقى مى‌ماند، لذا ابن ابى‌الحديد معتزلى در شرح قول اميرالمؤمنين كه فرموده‌اند در لا بدّ للناس من امير مى‌گويد اين نصّى است صريح از على(ع) بر اينكه امامت واجب است در حاليكه مردم در اين مسأله اختلاف كرده‌اند.بعد از اينكه اين مؤسسه در مقدمۀ اين كتاب امامت و رئاست عامّه در امور دين و دنيا توسط امام را اثبات كرد و گفت كه امتداد وجود نبوى و حفظ و حمايت امانت و قيام به رسالت پيامبر است، جا دارد كه گفته شود هرآنچه كه دليل بر نبوت است، مى‌تواند دليل بر امامت گردد به غير از نزول وحى كه بعد از نبى، قطع گرديد و به جاى وحى دلائل ديگرى جانشين آن مى‌شود و از شروط امامت مى‌گردد از جمله دلايلى كه در اين مقدمه ذكر مى‌گردد 1-نصّ 2-استقامة و سلامة النشاة.
3-منقبت در علم و حكمت.4-احاديث و آثارشان.5-نص امام سابق.6-نسبت شريف و رفيع داشتن.7-معجزه.
بعد از مقدمه‌اى كه از طرف اين مؤسسه انجام شده بود، ترجمه‌اى براى مؤلف اين كتاب ذكر كرده‌اند، از جمله موارد اين قسمت آوردن اسامى افرادى است كه با ايشان هم‌نام بوده‌اند و جهت دورى از اشتباه به ذكر نام و تاريخ آنها پرداخته‌اند.از جمله مشتركين ابوجعفر محمد بن جرير بن يزيد الطبرى العامّى صاحب تاريخ و تفسير در قرن چهارم.
همچنين ابوجعفر محمد بن جرير بن رستم طبرى الآملى كبير كه معاصر ابن جرير طبرى عامّى مى‌باشد متوفى قرن پنجم.نفر بعد محمد بن جرير از روات حديث كه محمد بن جرير طبرى كبير به سه واسطه از او روايت مى‌كند.اما خود صاحب كتاب دلائل امامه چون تاريخ دقيقى از ولادت و وفاتش نيست، از مجموع قرائن بدست مى‌آيد كه ايشان متعلق به نيمۀ دوم قرن چهارم و اوائل قرن پنجم بوده باشند.
از اصل اين كتاب قسمتى ساقط شده است.مصادر مختلفى كه از اين كتاب نقل كرده‌اند آن را با پنج عنوان نام برده‌اند.سيد هاشم بحرانى متوفى سنة 1107ق در كتاب مدينة المعاجز كه زياد از كتاب طبرى صغير نقل مى‌كند، نام كتاب وى را «الامامة» ذكر كرده است.
بهبهانى در كتاب «الدمعة الساكبة» و در غير اين كتاب به «دلائل الأئمّة» تعبير آورده است.سيد بن طاووس در کتاب‌های «اليقين»،«فرج المهموم»،«الأمان»،«اللهوف» و «اقبال الاعمال» و همچنين علامه مجلسى در بحار الانوار و شيخ آقا بزرگ در الذريعة، نام اين كتاب را «دلائل الإمامة» ذكر كرده‌اند.نام ديگرى كه براى اين كتاب گفته شده «مسند فاطمه» مى‌باشد كه سيد بحرانى در «المحجة فيما نزل فى المقام الحجة»آن را عنوان كرده است.
شايد سبب اين نام احاديثى باشد كه در نسخه كامل و اسقاط نشده درباره حضرت فاطمه زهرا(س) وجود داشته است.از جمله نامهاى اين كتاب'«مناقب فاطمه و ولدها عليهم‌السلام» مى‌باشد كه علامه حلّى متوفى(1104) در كتاب «إثبات الهداة» آن را ذكر كرده است.امّا اسم مرجّح همان «دلائل الإمامة» است كه سيد بن طاووس به آن تصريح نموده است زيرا كه ايشان از نسخۀ كامل و تامّ كتاب اطلاع داشته‌اند.
در اين كتاب مصنف دلائل، معجزات و تواريخ ائمه هداة عليهم‌السلام و فضائل و معجزات سيدة النساء فاطمه الزهراء«سلاماللهعليها» را بيان كرده است.مصنف كتاب ديگرى با عنوان «نوادر المعجزات» دارد كه فرق آن با كتاب دلائل الامامة اين است كه در كتاب حاضر اضافه بر دلائل و كرامات ائمه' تواريخ و احوال ائمه مفصّل بيان شده است.
دربارۀ تاريخ تأليف اين كتاب خود مصنف تصريحى بر آن نداشته، ولى ممكن است گفته شود كه كتاب بعد از سال 411ق نوشته شده است زيرا مؤلف در حديث 128 از دلائل امام الحجة مى‌فرمايد: «نقلت هذا الخبر من أصل بخط شيخنا أبى عبدالله الحسين الغضائرى(رحمه‌الله)» و غضائرى در سال 411ق فوت نموده است پس نوشتن كتاب بعد از اين تاريخ به پايان رسيده است.ظاهرا اين كتاب دو جلد بوده كه جلد اولش از بين رفته و به دست ما نرسيده، زيرا در مصادرى كه سيد بن طاووس از اين كتاب نقل مى‌كند مطالبى را مى‌آورد مبنى بر اين كه در جلد اول اين كتاب دربارۀ پيامبر مسائلى مطرح بوده است و نسخه كامل دست سيد بن طاووس بوده است.
كتاب حاضر از روى سه نسخه خطى گرفته شده.1-نسخه در مكتبة الرضويه در مشهد مقدس.2-نسخه در مكتبة سيد مرعشى در قم 3-نسخه در چاپخانه حيدريه در نجف اشرف در سال 1369 هجرى قمرى.بعد از مقدمه‌اى كه در اين كتاب توسط دراسات الاسلاميه در مؤسسه بعثت قم نوشته شده است تصويرى از صفحۀ اول و آخر اصل كتاب طبق نسخه‌هاى مكتبه رضويه و مرعشى نجفى چاپ شده است و سپس اصل كتاب از آنچه كه باقى مانده مكتوب گرديده است.كتاب حاضر با فصل اميرالمؤمنين كه از علت لقب ايشان به اميرمؤمنان و معجزات وى سخن گفته شروع گشته است و پس از آن به ذكر اسماء و خبر ولادت، وصيت و اخبار مختلف و جالبى از حضرت زهرا سلاماللهعليها پرداخته است، و بعد از آن از تك‌تك ائمه با نام و القاب و ولادت و تاريخ و معجزات آنان شروع و با امام غائب و اخبارى كه در زمينۀ غيبت است و همچنين كسانى كه حضرت را ديده‌اند چه در زمان غيبت و چه در قبل آن به پايان رسانده است.
در تمام احاديث كتاب' سلسلۀ سند ذكر شده و فقط به ذكر راوى آن بسنده نشده است.
در پايان' فهرست آيات قرآنى و بعد از آن فهرست اعلام و روات و سپس فهرست مصادر و مراجع و آن گاه فهرست محتواى كتاب آورده شده است.
نسخه‌شناسى
اين نسخه به تحقيق قسمت دراسات الإسلاميه مؤسسۀ بعثت قم در سال 1413 هجرى قمرى به چاپ اول رسيده و يك جلد مى‌باشد.
منابع مقاله
مقدمه دراسات الاسلاميه و متن كتاب