تاريخ مؤسسة شيوخ‌الإسلام في العهد العثماني

تاريخ مؤسسة شيوخ الإسلام في العهد العثماني
پدیدآوران	شقيرات، احمد صدقي علي (نويسنده)
ناشر	دار الکندي
مکان نشر	اردن
چاپ	1
موضوع	آموزش و پرورش - فلسفه - مقاله‎‏ها و خطابه‎‏ها ترکيه - تاريخ - امپراتوري عثماني، 1288 - 1918م.
تعداد جلد	2
کد کنگره	‏DR‎‏ ‎‏440‎‏ ‎‏/‎‏ش‎‏7‎‏ت‎‏2*
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

تاريخ مؤسسة شيوخ الإسلام في العهد العثماني 828-‎1341ق/1425-‎1922، اثر احمد صدقی علی شقیرات، مطالعه‎ای تاریخی و فرهنگی است پیرامون منصب شیخ‎الاسلامی و شیخ‎الاسلام‎های دولت عثمانی از سال 828 تا 1341ق، که به زبان عربی و در دوران معاصر نوشته شده است.

انگیزه نویسنده از نگارش این اثر، ارائه مرجعی شامل و جامع به عالم اسلام و دنیای عرب پیرامون بزرگ‎ترین و مهم‎ترین تشکیلات سیاسی - ‎دینی دولت عثمانی می‎باشد.

ساختار

کتاب با مقدمه نویسنده آغاز و مطالب در دو قسم تنظیم شده است.

نویسنده در این کتاب، به بحث پیرامون تشکیلات شیخ‎الاسلامی در محدوده تاریخی حدود پنج قرن در دوران عثمانی، برحسب تسلسل تاریخی پرداخته است.

وی در نگارش این اثر، از منابع بسیاری استفاده نموده است که عبارتند از: الف)- مجموعه اسناد و مدارک عثمانی، که در سه بخش قابل تقسیم است:

1. بایگانی عثمانی، تحت نظارت نخست‎وزیر ترکیه در استانبول، معروف به (B.O.A).
2. بایگانی مدارک شرعیه در «دایرة المفتی» استانبول.
3. مرکز اسناد تاریخی سوریه در دمشق.

ب)- کتب خطی:

1. «أعلام الأخيار من فقهاء مذهب النعمان المختار»، قاضی محمود بن سلیمان کفوی.
2. «تاريخ الإسلام»، اثر مؤلفی مجهول.
3. «الإعلام بأعلام بلد الله الحرام»، قطب‎الدین بن علاءالدین حنفی.
4. «فيض الله المنان في تراجم أعيان الزمان»، فضل‎الله محبی.
5. «النصاب في النسب و الكنی و الألقاب»، سلیمان سعیدالدین افندی.
6. «رياض النقباء»، احمد نظیف افندی و...

گزارش محتوا

نویسنده پیش از آنکه وارد متن اصلی کتاب شود، در ذیل عنوان «الإطار العام لهذه الدراسة و مصادرها»، به بیان موضوع و اهمیت این مطالعه تاریخی و روش آن و تحلیل منابع و مصادر اساسی پرداخته است.

قسم اول، در سه فصل زیر، دربردارنده تاریخ عمومی منصب شیخ‎الاسلامی دولت عثمانی، در خلال سال‎های 828 تا 1341ق، می‎باشد:

نویسنده در فصل اول، تحولات تاریخی دولت عباسی، از ابتدای تشکیل تا سقوط آن در بغداد در سال 656ق/1258م را مورد بررسی قرار داده و سپس، به بحث از قیام دولت سلجوقیان اناضولیه و دلایل سقوط آن و امارات ترکمانی و حوادث مربوط به آن تا سال 1341ق/1922م، پرداخته است.

در فصل دوم، از تاریخ تأسیس منصب شیخ‎الاسلامی و مراحل تکامل و تطور آن در حکومت عثمانی و اسباب اطلاق آن بر مفتی بزرگ یا مفتی پایتخت یا مفتی دربار بحث به میان آمده و در فصل سوم، وضعیت اداری این منصب در حکومت عثمانی و ارتباط آن، با سایر مؤسسات دولتی دیگر بررسی گردیده است. همچنین این فصل، دربردارنده مطالعاتی پیرامون تشکیلات اداری منصب شیخ‎الاسلامی، بعد از سال‎های 1241ق/1826م، می‎باشد.

در قسم دوم، به شرح ‎حال سلسله شیخ‎الاسلام‎ها در دوران حکومت عثمانی پرداخته شده که عدد آن‎ها به 131 نفر می‎رسد از شماره یک تا شصت‎وپنج، در جلد نخست جای گرفته و از شماره 66 تا 131 در جلد دوم آمده است.

از جمله ویژگی‎های کتاب و آنچه باعث اهمیت آن می‎شود، آن است که این پژوهش، برای نخستین بار، به بررسی دوره‎ای از تاریخ تشکیلات شیخ‎الاسلامی و رجال مربوط با این منصب، در دولت عثمانی پرداخته و به بحث پیرامون تمامی حوادث داخلی و خارجی منتسب به تاریخ شیخ‎الاسلام‎ها نشسته است؛ حوادثی که به‎طور مستقیم یا غیر مستقیم، مربوط به این منصب می‎باشند؛ از جمله خلع سلاطین، جنگ‎ها، انقلابات و شورش‎ها، اصلاحات داخلی، اصلاح الجیش و... از دیگر ویژگی‎های کتاب آن است که نویسنده تمامی این مباحث را به‎صورت آکادمیک و علمی مطرح نموده و تمامی معلومات و حوادث تاریخی، جغرافیایی، اعلام، سلاطین، صدراعظم‎ها، شیخ‎الاسلام‎ها، تحولات سیاسی، نظامی، اجتماعی و دینی آن دوران را به‎خوبی رصد نموده و منعکس ساخته است.

وضعیت کتاب

فهرست محتویات هر جلد در آغاز آن ذکر شده و فهرست‎های اعلام، شهرها و مواقع، فعالیت‎های دولتی و اجتماعی حکومت عثمانی، به‎همراه فهرست منابع و مصادر مورد استفاده نویسنده، در انتهای جلد دوم آمده است.

در پاورقی‎ها، علاوه بر ذکر منابع، توضیحات جامع و مفیدی پیرامون برخی از کلمات و عبارات متن، ارائه گردیده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.