مقاتل الطالبيين
| نام کتاب | مقاتل الطالبیین |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | |
| پدیدآورندگان | صقر، احمد (محقق و شارح)
ابو الفرج اصفهانی، علی بن حسین (نويسنده) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | BP 53/7 /الف2م7 1377 |
| موضوع | احادیث شیعه - قرن 4ق.
سادات - سرگذشت نامه شهیدان شیعه - سرگذشت نامه |
| ناشر | مؤسسة الأعلمي للمطبوعات |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 1419 هـ.ق یا 1998 م |
| کد اتوماسیون | 2883 |
اين كتاب از ابو الفرج اصفهانى و درباره كشته‌شدگان خاندان ابوطالب يعنى فرزندان اميرالمؤمنين على (ع)، جعفر و عقيل است. تدوين كتاب‌هايى در اين زمينه پيشينه زيادى دارد و مؤلفان زيادى با عناوين مشابه آثارى داشته‌اند.
هدف از نگارش
ابوالفرج هدف از تأليف خود را فراهم آوردن شرحى كوتاه از چگونگى زندگى و مرگ فرزندان ابو طالب از زمان پيامبر(ص) تا زمان نگارش كتاب بيان مى‌كند. البته وى تنها اخبار طالبيانى را گرد آورده كه مرگشان دلايلى سياسى داشته، يا قيام‌هايى را روايت كرده كه هدف آنان اجراى عدالت بوده است.
محتوا
مؤلف اخبار 216 نفر از اين خاندان را آورده و پس از شرح حال جعفر بن ابى‌طالب به دوران بنى‌اميه و بنى‌عباس پرداخته و نام علويان را زير نام خليفه‌اى كه در آن زمان حكم مى‌رانده، آورده است.
روش تأليف
اين كتاب به شيوه روايى تدوين شده ولى از آنجا كه مؤلف بناى بر رعايت اختصار داشته گاه همه اسانيد مربوط به اخبار را ذكر نمى‌كند.
نگارش اين كتاب در سال 313 به پايان رسيده است.
منابع
منابع ابوالفرج در اين كتاب از اهميت ويژه‌اى برخوردار است و بيشتر مؤلفانى كه ابوالفرج به آنان استناد كرده، كتاب‌هاى ارزشمندى مرتبط با موضوع همين كتاب داشته‌اند، ولى اكنون نشانى از هيچ يك در دست نيست. مهم‌ترين منبعى كه به طور گسترده مورد استفاده وى قرار گرفته، كتابى است در اخبار خروج محمد بن عبد الله، معروف به نفس زكيه و برادرش ابراهيم، تأليف ابن شبّه كه به نام كتاب محمد و ابراهيم ابنى عبد الله بن حسن مشهور است. اما به نظر مى‌رسد كه وى بنا به گرايش مذهبى‌اش اخبار را گزينش كرده است. از ديگر مآخذ ابو الفرج در نقل اخبار مربوط به قيام علويان در زمان منصور عباسى مى‌توان به زبير بن بكار، ابن ابى خيثمه، واقدى و محمد بن على بن حمزه علوى اشاره كرده كه ابو الفرج در نقل اخبار كوتاه پايانى كتاب، بر مقاتل الطالبيين او تكيه داشته است.
مؤلف نخست نام كامل و نسب فرد را مى‌آورد و گاه نام مادران وى را تا جدّ اعلى نقل مى‌كند. در پايان روايات، معمولا اشعارى را كه در رثا يا مدح آن فرد سروده شده است، ذكر مى‌كند.
اهميت كتاب
كتاب مقاتل بعدها، بيشتر به سبب جامعيت و نيز دقتى كه در نقل اخبار آن صورت گرفته، مورد استناد و استفاده مؤلفان بسيار واقع شد. شيخ مفيد، ابن صوفى و ابن عنبه، همچنين مؤلفان زيدى و هم‌مسلك مؤلف كه به جمع و نقل اخبار مربوط به ائمه و بزرگان خود همت گماشتند، همواره از كتاب مقاتل به عنوان اصلى‌ترين مأخذ نام برده‌اند.