ابن فهد، عمر بن محمد
| نام | ابن فهد، عمر بن محمد |
|---|---|
| نام‌های دیگر | ابن فهد، محمد بن محمد
قرشی هاشمی، محمد بن محمد مکی، نجم الدین محمد هاشمی المکی، عمر ابن فهد |
| نام پدر | |
| متولد | |
| محل تولد | |
| رحلت | 885 ق |
| اساتید | |
| برخی آثار | |
| کد مؤلف | AUTHORCODE9829AUTHORCODE |
نجم‌الدين عمر محمد بن محمد بن فهد (812-885ق)، از سرشناس‌ترين افراد خاندان ابن‌فهد است. اين خاندان از بزرگ‌ترين خاندان‌هاى مكه است كه براى آن نسبت‌هاى علوى، قُرَشى، هاشمى و مكى برشمرده‌اند. همه افراد شناخته شده اين خاندان -جز عطيه كه سخاوى او را مالكى مذهب دانسته است- شافعى بوده‌اند. اشتهار اين خاندان بيشتر در سده‌هاى هشتم تا دهم بوده است و در اين دوره، كسانى از آن خاندان در دانش و تجارت بلند آوازه شدند. دانش عالمان اين خانواده بيشتر در جهت ضبط و ذكر اهميت سرزمين حجاز (تاريخ محلى) بكار گرفته شده است.
لقب ديگر او سراج‌الدين و كنيه‌اش ابوالقاسم بود. نام نخستين وى محمد بوده است، اما وى را بيشتر عمر مى‌خواندند. در مكه متولد و رشد كرد. مقدمات قرآن و حديث و فقه را از پدر آموخت و از استادان مكه و دانشمندان مقيم يا مسافر آنجا علوم ديگر فراگرفت. پدرش از علماى سرزمينهاى ديگر براى او اجازه گرفت. در مكه از سخاوى و در قاهره از ابن‌حجر استفاده كرد. مسافرت‌هاى علمى متعدد به قاهره و حلب كرد و در اين گشت و گذارها در هر جا از هر كس ممكن بود، حتى از كسانى كه پايه علمى آنان پايين‌تر از خود او بود، بهره گرفت و استفاده كرد. نجم‌الدين از دانشمندانى است كه مشايخ زياد داشت و حديث و روايت بسيار فرا گرفته بود.
ابن‌حجر كه با او مكاتبه داشت، از وى خواست تا پس از پدرش تقى الدين ضبط وفيات يمن و مكه را ادامه دهد و نوشته‌هاى خود را در اين مورد به نظر او برساند. مقريزى هم از نجم‌الدين و پدرش به عنوان دو محدث بسيار آگاه حجاز ياد كرده و براى نجم‌الدين آينده درخشانى پيش‌بينى كرده بوده است. تقى جراعى، از بزرگان علماى حنبلى مسند احمد بن‌حنبل را نزد او خواند. سخاوى نيز از نجم‌الدين استفاده كرد و ميان آن دو تا پايان عمر نجم‌الدين مكاتبه برقرار بود. وى با عايشه دختر عفيف عبدالرحمان بن محمد اصفهانى مكى معروف به عجمى ازدواج كرد. در آخر عمر به اندك ضعف جسمانى و بينايى گرفتار شد و با اينهمه روش هميشگى خود را از دست نداد. نجم‌الدين در مكه درگذشت و در مقبره بنى‌فهد دفن شد.
وى از اساتيد زيادى كسب فيض كرده است كه ابوبكر مراغى، عبدالرحمان زرندى و جمال‌الدين بن ظهيره از آن جمله‌اند.
آثار
1- المعجم، (مجموعه تراجم مشايخ حديث و اجازات نجم‌الدين)؛
2- اِتحاف الورى باخبار اُمّ القُرى؛
3- بذل الجهد فيمن سمى بفهد و ابن‌فهد؛
4- التبيين للطبريين؛
5- تذكرة الناسى باولاد ابى عبدالله الفاسى؛
6- الدُّر الكَمين بذيل العِقد الثَمين في تاريخ البلد الامين؛
7- السر الظهيرى باولاد احمد النويرى؛
8- غاية الامانى في تراجم اولاد القسطلانى؛
9- الفهرست؛
10- اللباب في الالقاب؛
گذشته از اين آثار، نجم‌الدين استخراجات زيادى براى خود و ديگران به عمل آورده بود. از سودمندترين كارهاى او ترتيب دادن فهارس الفبايى براى برخى کتابهاى مهم تراجم مانند الحلية، المدارك، تاريخ الاطباء، طبقات الحنابلة و تذكرة الحفاظ و ذيلهاى آن بود.