ره توشه حج
| ره توشه حج | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | جمعی از نویسندگان (نويسنده) |
| ناشر | مشعر |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1386 ش |
| چاپ | 5 |
| موضوع | چهارده معصوم - مقالهها و خطابهها
حج - مقالهها و خطابهها صحابه |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 2 |
| کد کنگره | BP 188/8 /ر9 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
ره‌توشه حج، اثر جمعى از نويسندگان، پژوهشى است پيرامون مسائل مربوط به حج كه به زبان فارسى و در دوران معاصر، نوشته شده است.
اثر حاضر به انگيزه زمينه‌سازى جهت آشنايى و دستيابى به اهداف حج تهيه گرديده است تا در گام اول، روحانیون و معين‌هاى كاروان‌هاى حج بر آگاهى‌هاى خود در اين زمينه بيفزايند و آنگاه آن را به زائران حج و عمره منتقل نمايند.
ساختار
كتاب با مقدمه معاونت آموزش و تحقيقات بعثه مقام معظم رهبرى آغاز و مطالب در شصت درس، در دو جلد تنظيم شده است.
گزارش محتوا
در مقدمه، به اهداف و دستاورهاى حج و انگيزه نگارش كتاب، اشاره شده است؛ اهداف و دستاوردهايى همچون:
- پالايش روح و پاك‌شدن از آلودگى‌هاى روحى و اخلاقى كه زائرِ عارف با دستيابى به آن، مى‌تواند در مسير كمال انسانى سير كند و خود را به خداوند نزدیک سازد و در نتيجه بهشت و رضوان الهى را به‌عنوان پاداش دريافت نمايد.
- آشنايى با تاريخ اسلام و اماكن و آثار اسلامى مكه و مدينه؛ يادگار پيامبر(ص) و ائمه(ع) که ميان ما و صدر اسلام پيوند برقرار مى‌كند.
- آشنايى با مسلمانان؛ از مليت‌ها و اقوام گوناگون كه از راه‌هاى دور و نزدیک براى انجام اين فريضه الهى - سياسى به حج مى‌آيند[۱]
در جلد اول، درس اول، نوشته محمدتقى رهبر، به اهميت سفر حج، اشاره شده است. نويسنده، معتقد است براى آن كس كه بر منابع حج در آيات و روايات و سيره مبارك طلايه‌داران توحيد مرورى داشته باشد، به‌خوبى روشن مى‌گردد كه اهتمام به اين فريضه جهان‌شمول اسلامى، بيش از آن است كه در تصور بگنجد و اين اهتمام، حكايت از نقش حج در اسلام و كيان مسلمين و بلكه سرنوشت بشريت دارد[۲]
به اعتقاد وى، برخى از ابعاد مهم و حياتى حج، مانند بعد اجتماعى و سياسى و همچنين بعد فرهنگى و اقتصادى آن، نسبت به ديگر ابعاد كمتر مورد توجّه قرار گرفته است و اين همان چيزى است كه دشمنان اسلام و اذناب و سرسپردگان آنها نخواسته و نمى‌خواهند براى مسلمانان تبيين گردد و گاه آن را متناقض و منافى با معنويت حج مى‌دانند و روى اين تفكر انحرافى و القايى كه از سوى دشمنان قسم‌خورده و ديرين اسلام ديكته شده، پافشارى كرده و تبليغ مى‌كنند[۳]
درس دوم، نوشته محمود مهدوى‌پور، به تبيين فلسفه و اهداف حج پرداخته است. نويسنده، معتقد است تمامى احكام و دستورات الهى، داراى مصالح و اهداف و نتايج قطعى و ارزشمند بوده و بر مبناى تفكر شيعى، هر حكمى، حكمت و علتى دارد و هر قانون الهى، مصالح و منافعى را دنبال مى‌كند و بر اساس آنچه از روايات و تجارب محسوس و عينى استفاده مى‌شود، در اين ميان حج نيز اهداف عرفانى، عبادى، سياسى، اجتماعى، فرهنگى و اقتصادى فراوانى دارد كه در اين درس، به هريك از اين اهداف، در آيات و روايات اشاره شده است. اين اهداف عبارتند از: عامل تقويت دين؛ برپايى علم اسلام؛ يادآور ايام الله؛ يادگار نبوى؛ ارتباط فرهنگى مسلمانان؛ ارتباطات اقتصادى مسلمين؛ تمرين خودسازى و پاكى از گناهان؛ توسعه بينش؛ گسترش انس و الفت و بستر اقتدار امت اسلامى[۴]
در درس سوم، نوشته محمد بهارى همدانى، به بيان آداب حج، پرداخته شده است. اين نويسنده كه از چهره‌هاى نامدار عرفان و تهذيب نفس بود، در طى نامه‌اى، آداب حج را مورد بحث و بررسى قرار داده و مفاهيم دقيق و لطيفى را بدين شرح، مطرح نموده است. اين نامه در كتاب «تذكرة المتقين» چاپ شده است[۵]
عباسعلى عميد زنجانى، در درس چهارم، به تبيين حج ابراهيمى پرداخته است. وى معتقد است بزرگ‌ترين آفت جريان‌ها و حركت‌هاى سرنوشت‌ساز تاريخى، خطر رجعت و تحريف و بدعت است. عوامل آفت‌زا، بدون آنكه از خود مخالفت و مقاومتى نسبت به اصل جريان و حركت نشان دهند، در كنار آن رشد مى‌كنند و به تهى كردن محتواى حركت و بازگرداندن آن به سود خويش و ايجاد دگرگونى‌هاى ريشه‌اى، كه جريان و حركت را خنثى و از تحرك بازدارد، همت مى‌گمارند. گونه‌هاى مختلف اين آفت‌ها را در كنار همه جريان‌هاى بزرگ تاريخى مى‌توان يافت و هر قدر عظمت حركت بيشتر باشد، نوع آفت نيز پيچيده‌تر و خطرناك‌تر خواهد بود؛ ولى بسيارى از جريان‌هاى عظيم تاريخى توانسته‌اند على‌رغم وجود آفت‌هاى گوناگون، به راه خود ادامه دهند[۶]
به باور وى، از جمله بخش‌هاى اصيل و مهم اسلامى، كه به دليل اهميت بيشتر و نقشى كه در حفظ و حراست اساسى اسلام دارد و همواره در معرض خطر بى‌محتوا شدن و تحريف قرار گرفته است، مسئله حج و محتواى گسترده و حركت‌آفرين آن مى‌باشد؛ لذا همه كسانى كه به‌نحوى منافعشان از طريق انجام مراسم صحيح حج به خطر مى‌افتاد و سرنوشت خود را با مسئله حج در ارتباط مى‌ديده‌اند، سعى بر آن داشته‌اند كه به‌گونه‌اى از آثار بنيان‌كن حج در امان بمانند و قدرت و منافع خود را در برابر خطرات ناشى از حج، آسيب‌ناپذير سازند. شيطانى‌ترين راه براى تأمين اين هدف شوم، ابقاى ظاهر حج و حفظ شكل و قالب ظاهرى و بى‌محتوا كردن و خنثى نمودن آن بود، كه در نهايت حج بى‌محتوا مى‌توانست به‌صورت عامل و وسيله‌اى براى تأمين اهداف شوم آنها تغيير ماهيت دهد[۷]در اين درس، به‌خوبى به تبيين اين موضوع پرداخته شده است.
در درس پنجم، نوشته محمداسحاق مسعودى، آثار و فوايد سفر توضيح داده شده است. اين آثار عبارتند از: صحت و تندرستى؛ پندآموزى و عبرت‌گيرى؛ آشنايى بيشتر با عظمت و قدرت پروردگار؛ آشنايى با فرهنگ‌ها و مليت‌هاى مختلف؛ سود مادى (ازدياد رزق و روزى)[۸]
در درس ششم، نوشته محمداسحاق مسعودى، به آدابى كه در اسلام، براى مسافرت گفته شده، اشاره گرديده است. اين آداب عبارتند از: انتخاب رفيق؛ شناخت همسفر؛ تعيين مدير؛ كمك به همراهان؛ مراقبت از همسفر؛ هماهنگى نه مخالفت؛ مشورت؛ هوشيارى؛ پرهيز از صداى بلند؛ توجه به عبادات و...[۹]
در درس هفتم و هشتم، نوشته محمد زارعى نوآبادى، به حقيقت توبه و وجوب، لزوم، شرايط و آثار آن، اشاره شده است. در اين درس، نويسنده به اين نكته اشاره دارد كه توبه، مائده آسمانى است كه نعمت‌هاى بى‌كران الهى بر آن گسترده است. خداوند به سبب توبه، گناهان بى‌شمارى را از گناهكاران مى‌بخشد و به ديده اغماض به آنها مى‌نگرد. بخشش گناهان و معصيت‌هاى گناهكاران، نه‌تنها در آخرت عذاب الهى را برمى‌دارد، بلكه در دنيا سبب نجات مى‌شود؛ پس توبه درجه‌اى از درجات بالاى دين‌دارى و خداترسى است[۱۰]
وصيت در همه حال از سنّت‌هاى دينى و به‌ويژه پيش از سفر و بالأخص قبل از عزيمت به حجّ، امر بسيار مطلوب و پسنديده و بسزايى است كه در آيات و روايات نيز بر آن تأكيد و سفارش شده است و در زمره آداب حج است. در درس نهم، نوشته محمدرضا هفت‌تنانيان، در اين مورد، دو محور اصلى مورد بحث قرار قرار گرفته است: وصيت در اسلام و احكام شرعى وصيت[۱۱]
عنوان ساير دروس اين جلد، به ترتيب عبارتند از: تقيه؛ احكام فقهى - اجرايى حج؛ جغرافياى جزيرة العرب؛ آشنايى با مذاهب عمده جهان اسلام؛ رخصت حضور؛ فلسفه و نقش زيارت؛ رفتار صحيح اسلامى در حج؛ دعا؛ ما طبيبانيم شاگردان حق؛ نگاهى به زندگى حضرت محمد(ص)؛ وظايف پيروان رسول خدا(ص)؛ ذكر خدا و زيارت اولياء الله؛ اولين مسجد؛ مسجد النبى(ص)؛ آشنايى با بقيع؛ تاريخ حرم ائمه بقيع؛ حضرت فاطمه(س)؛ آشنايى با زندگانى امام مجتبى(ع)؛ حضرت امام سجاد(ع)؛ حضرت باقرالعلوم(ع)؛ سيره عملى امام باقر(ع)؛ امام صادق(ع)؛ بيت الاحزان يك حقيقت فراموش ناشدنى؛ احد و اماكن و آثار تاريخى آن؛ شهداى احد و حمزه سالار شهيدان.
از درس سى‌وششم تا شصتم، در جلد دوم جاى گرفته است. عنوان اين دروس، به ترتيب، عبارت است از: اصحاب صفه؛ آمنه(س) مادر خورشيد؛ بعضى از آداب حج؛ فلسفه اشك؛ گريه و حفظ آثار شخصيت‌هاى مذهبى؛ حج و رهبرى (غدير)؛ ويژگى‌هاى حرم؛ ويژگى‌هاى كنگره حج؛ ابراهيم خليل(ع)؛ اسرار و معارف حج؛ حج ابراهيمى - حج جاهلى؛ طواف و اهميت آن در اسلام؛ مقام ابراهيم(ع)، نماد قيام لله؛ جامه مقام ابراهيم خليل(ع)؛ حجر اسماعيل(ع)؛ صفا و مروه؛ زمزم؛ قبرستان ابوطالب: حجون؛ حضرت عبدالمطلب مردى از تبار ابراهيم(ع)؛ حضرت ابوطالب(ع)؛ شعب ابى‌طالب؛ بلال؛ حج و برائت از مشركان؛ جدال در حج و اغتنام فرصت‌هاى معنوى حج.
وضعيت كتاب
فهرست مطالب هر جلد، در انتهاى آن آمده است.
در پاورقى‌ها علاوه بر ذكر منابع[۱۲]و توضيح برخى كلمات و عبارات متن[۱۳]به نص آيات و رواياتى كه در متن، ترجمه آن آمده، اشاره شده است[۱۴]
پانويس
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب.