اشعار الشعراء الستة الجاهلیین
| اشعار الشعراء الستة الجاهلیین | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | شمس‌الدین، ابراهیم (انتخاب) اعلم شنتمری، یوسف بن سلیمان (نويسنده) |
| عنوان‌های دیگر | اختیارات من الشعر الجاهلي |
| ناشر | دار الکتب العلمية، منشورات محمد علي بيضون |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 1422 ق یا 2001 م |
| چاپ | 1 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
«اشعار الشعراء الستة الجاهليين، اختيارات من الشعر الجاهلى»، اثر ابوحجاج، يوسف بن سلميان بن عيسى، معروف به اعلم شنتمرى، از بزرگان قرن پنجم هجرى است كه به زبان عربى، پيرامون شرح منتخبى از اشعار منسوب به عصر جاهلى است.
اين کتاب، مهم‌ترين اثر «اعلم» است كه بعدها مرجع محققان ودانش‌پژوهان بسيارى شد و شهرت فراوانى را براى مؤلفش به ارمغان آورد.
اعلم شنتمرى، هنگام تأليف اين کتاب، بيش از هزار شرح ديگر را مطالعه كرد و چون آنها را ناقص يافت، در نگارش اثر خود مصمم‌تر شد.
کتاب، به سبب مزاياى خاص خود، تا به امروز مورد عنايت پژوهش‌گران بوده است. عبدالقادر بغدادى كه خود يكى از مشهورترين نويسندگان ادب عربى است، عنايت خاصى به اين اثر داشته و از آن بهره فراوان برده است.
ساختار
کتاب، شامل دو بخش مى‌باشد: بخش اول، از يك مقدمه و شرح 34 قصيده از امرء القيس، شرح 9 قصيده از علقمة الفحل، شرح 29 قصيده از نابغه ذبيانى، شرح 20 قصيده از قصايد زهير بن ابى سلمى، پرداخته است؛ بخش دوم، شامل شرح 18 قصيده از طرفة بن العبد، شرح 23 قصيده از عنترة بن شداد و ذكر حال و اشعار چندين شاعر دوره جاهلى تشكيل يافته است.
گزارش محتوا
مؤلف، قبل از اينكه به شرح قصايد هر كدام از شعرا بپردازد، شرح حالى از شاعر را ذكر نموده است، سپس به ذكر قصايد آن شاعر و شرح آن قصيده‌ها پرداخته است.
شيوه كار وى، چنين است كه در بالاى هر صفحه چند بيتى از شعر را نوشته است و در پايين صفحه به شرح آن پرداخته است. براى هر بيت، شماره‌اى ذكر نموده و با همان شماره در پايين صفحه، شرحى در حدود دو يا سه خط نوشته است. وى اين سبک را در سراسر کتاب پياده نموده است.
سبک شرح اشعار، چنين است كه بيشتر به ترجمه و توضيح لغات و مصطلحات عنوان شده در هر شعر مى‌پردازد.
شعرايى را كه مؤلف، اشعار آنها را در دو بخش کتاب شرح نموده، شامل امرؤ القيس، علقمة الفحل، نابغه ذبيانى، زهير بن ابى سلمى، طرفة بن العبد، عنترة بن شداد مى‌باشند.
در انتهاى بخش دوم کتاب، از شخصيت و اشعار چندين نفر از شعراى عصر جاهلى مطالبى را مطرح نموده است.
از آن‌جا كه اعلم، روايت اصمعى را صحيح‌ترين روايت‌ها مى‌داند، در تدوين مجموعه ديوان‌هاى شعراى شش‌گانه جاهلى، نخست، به نقل روايت اصمعى مى‌پردازد و در همه جا سلسله سند اين روايت‌ها را متذكر مى‌شود، آن‌گاه اشعار ديگرى را از قول راويانى چون مفضل ضبى، مفضل بن سلمه و ابوعمرو شيبانى كه بصريان و كوفيان به آنان اعتماد دارند، نقل مى‌كند. اعلم شنتمرى، وسواس علمى را در کتاب، به آن‌جا رسانده است كه حتى اگر يك بيت يا يك كلمه به غير روايت اصمعى منتسب باشد، يادآور مى‌شود.
نثر کتاب، به جز در مقدمه مختصر آن كه نسبتاً مسجع است، عموماً ساده و روان مى‌نمايد. مؤلف، اين اثر را به معتمد بن عباد تقديم داشته است كه به اشتباه به جاى معتمد، معتضد آورده است.
به سبب اهميت و اعتبار شرح اعلم، مستشرقان و دانش‌پژوهان عرب، بعدها به تفكيك ديوان‌هاى شعرى شش‌گانه پرداختند. آنان، افزون بر اشعار اعلم شنتمرى، اشعار ديگرى را بر هر ديوان افزودند و در مجموع، ديوان جامع و مستقلى براى 6 شاعر مذكور تدوين نمودند؛ ازاين جمله‌اند: ديوان امرؤ القيس، ديوان زهير، ديوان طرفه (ماكس زليگزون، ديوان طرفه را به فرانسه ترجمه كرد و همراه بامقدمه‌اى تاريخى در 1900م، منتشر كرد)، ديوان علقمه، ديوان عنتره و ديوان نابغه.
وضعيت کتاب
نخستين بار، دوسلان، در 1836 - 1837م، قسمتى از اين اثر را با عنوان «نزهة ذوى الكيس و تحفة الادباء في قصائد امرؤ القيس»، در پاريس منتشر كرد.
هم‌چنين ويلهلم آلوارت، در سال 1870م، مجموعه كامل شرح اعلم را با عنوان «العقد الثمين في دواوين الشعراء الستة الجاهليين» در لندن منتشر ساخت. اين خاورشناس، پس از تهذيب و تصحيح کتاب، مقدمه مفصلى بر آن نوشت.
در پايان هر دو بخش کتاب، فهرستى از مطالب کتاب ذكر شده است.
منابع مقاله
1. متن و مقدمه کتاب؛
2. دايرةالمعارف بزرگ اسلامى.