الأعلام الشرقية في المائة الرابعة عشرة الهجرية
| الأعلام الشرقية في المائة الرابعة عشرة الهجرية | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | مجاهد، زکی محمد (نويسنده) |
| ناشر | دار الغرب الإسلامي |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 1994 م |
| چاپ | 2 |
| موضوع | اسلام - سرگذشت‌نامه و کتابشناسی - قرن 14 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 3 |
| کد کنگره | Z 1010 /الف5م3** |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
الأعلام الشرقية في المائة الرابعة عشرة الهجرية، تأليف زكى محمد مجاهد، كامل‌ترين اثرى است كه درباره اعلام شرقى در قرن چهاردهم هجرى (1301-1365ق) نوشته شده است.[۱]
ساختار
كتاب، مشتمل بر سه مقدمه از ناشر، محمد زاهد الكوثرى و مؤلف و متن اثر در سه جزء و يازده قسم بدين ترتيب است: جزء اول و دوم هركدام در پنج قسم و جزء سوم هم در يك قسم. هر قسم نيز به ترتيب حروف الفبا منظم شده است. البته مؤلف در مقدمه، كتاب را پنج جزء دانسته.[۲]، اما محمد زاهد الكوثر در مقدمه‌اش.[۳]به همين يازده قسم اشاره كرده كه مطابق مباحث كتاب است.
منابع نويسنده اعم از كتب، فرهنگ‌نامه‌ها، نشريات و مجلات بوده است.[۴]
گزارش محتوا
كتاب حاضر، در شرح حال اعلام و شخصيت‌هاى شرقى قرن چهاردهم در سرزمين‌هاى مختلف با عقايد، اديان، عادات، فرهنگ‌ها و تحصيلات متفاوت مى‌باشد.[۵]
حسن جاد حسن، در مقاله‌اش به «الدرر الكامنة للمائة الثامنة» ابن حجر، «الضوء اللامع للقرن التاسع» سخاوى، «الكواكب السائرة للمائة العاشرة» نجم الغزى، «خلاصة الأثر للقرن الحادي عشر» محبى، «سلك الدرر للقرن الثاني عشر» مرادى، «حلية البشر في القرن الثالث عشر» به‌عنوان پيشينه كتب اعلام اشاره كرده و كتاب زكى محمد مجاهد را اتصال بين قرون گذشته و قرن حاضر دانسته است كه اين فاصله خالى در كتابخانه عربى را پر كرده است.[۶]
نويسنده در مقدمه توضيح داده كه هدف از نگارش اين اثر شرح حال كاملى از تمام شخصيت‌هاى ذكرشده در كتاب نبوده؛ چراكه ذكر آن طولانى مى‌شد و نيازمند زمان وسيع‌تر و اطلاعات و ابزار بيشترى بود و اين قدرت و شناخت براى وى ميسر نبود... لذا به ذكر زمان ولادت و وفات و در بيشتر موارد ذكر سال، اماكن ولادت و رشد و نمو، محل تعليم و تربيت و اماكنى كه سفر كرده و وفات يافته و دفن شده، مناصبى كه گرفته يا عوض كرده، مهم‌ترين اتفاقاتى كه برايش افتاده يا ايجاد كرده، مهم‌ترين صفات و عادات، اخلاق و آداب مورد اهتمام او و مهم‌ترين آثار و تأليفات و غالباً چاپ‌شده از آنها، اكتفا كرده است. همچنين در ذيل هر ترجمه، مصادر مطالب برگرفته را ذكر كرده تا محققينى كه قصد انديشه، بررسى و يا توسعه مطلب را دارند، به آنها مراجعه كنند.[۷]
اعلام قسمت‌هاى مختلف كتاب به ترتيب زير دسته‌بندى شده است: ملوك و امرا، وزرا و سفرا، زعماى جنبش‌هاى قوميتى، اعلام لشكرهاى خشكى و دريايى، علماى اسلام، قضات، طوايف صوفيه، مشاهير فرقه‌هاى غير اسلامى، ادبا، مورخين و سفرنامه‌نويس‌ها، اصحاب جرايد و روزنامه‌نگاران.
ارمنستان، افغانستان، آلبانى، اندونزى، ايران، پاكستان، بحرين، تركيه، تونس، روسيه، عربستان، سودان، سوريه، چين، عراق، لبنان، مصر و هند از جمله كشورهايى هستند كه به برخى از شخصيت‌هاى آنها پرداخته شده است. در برخى از كشورها چون مصر تعداد فراوانى از اعلام آن معرفى و در برخى چون يونان يا آلبانى يا اندونزى تنها يك شخصيت ذكر شده است.[۸]
وضعيت كتاب
در انتهاى جلد سوم، مطالب، اشعار و نامه‌هايى كه علما، شعرا، ادبا و مورخين مصرى و ساير كشورهاى شرقى و غربى درباره نويسنده و كتاب او نوشته‌اند درج شده است. سپس تصاوير اعلام و شخصيت‌ها گردآورى شده است.
در ادامه، فهرست مطالب، فهرست اعلام، فهرست اعلام به حسب كشور و در آخر مصادر و منابع به ترتيب حروف الفبا ذكر شده است.
پانويس
منابع مقاله
1. مقدمه و متن كتاب.
2. حسن جاد حسن، «الكتب: الأعلام الشرقية (تأليف زكى مجاهد)»، آدرس مقاله در پايگاه مجلات تخصصى نور: مجله الازهر، السنة الخامسة و الثلاثون، رجب 1383، الجزء 5، ص622 تا 625.