اربلی، علی بن عیسی
| نام | اربلی، علی بن عیسی |
|---|---|
| نام‌های دیگر | |
| نام پدر | |
| متولد | |
| محل تولد | |
| رحلت | 692 هـ.ق |
| اساتید | |
| برخی آثار | كشف الغمة في معرفة الأئمة |
| کد مؤلف | AUTHORCODE2360AUTHORCODE |
ابوالحسن على بن عيسى بن ابى الفتح اِربلى، از علماى قرن هفتم هجرى مى‌باشد.
خاندان
او در خاندانى اهل علم به دنيا آمد. پدرش حاكم إربل بوده و نسبت اربلى مربوط به شهر إربل از شهرهاى شمال عراق است.
فرزندان
فرزندان او نيز اهل علم بوده‌اند و شخصيت‌هايى انديشمند، فاضل و اهل شعر و ادبيات مى‌باشند، مانند:
1 - تاج الدين محمد كه ديوان شعرى از او به يادگار مانده است.
2 - نوۀ او عيسى بن تاج الدين محمد، كه مانند پدر و جد خود، اهل علم و ادب بوده است.
3 - نوۀ ديگر او، شرف الدين، احمد بن محمد، شخصيتى فاضل و اديب بوده و از جد خود اجازۀ نقل کتاب كشف الغمة را گرفته كه در پايان يك نسخۀ خطى آن موجود است.
مقام علمى
در مقام علمى على بن عيسى اربلى همين بس كه اثرى ارزشمند مانند کتاب كشف الغمة از خود به يادگار گذاشته كه تسلط او را بر احاديث و سيره و تاريخ و كلام و علوم مختلف ديگر نشان مى‌دهد.
علماى شيعه جز ثناگويى هيچ درباره آن بزرگ مرد ندارند و حتى عالمى متعصب از اهل تسنن چون «فضل بن روزبهان» كه در رد علامه حلى کتاب نوشته، وقتى به نام اربلى مى‌رسد مى‌گويد:
«اماميه متفق‌اند كه على بن عيسى اربلى از بزرگ‌ترين علماى آنها است و آثارش هيچگاه كهنه و پوسيده نمى‌شود. او قابل اعتماد و مورد وثوق در نقل است».
شيخ جمال الدين احمد بن طاووس درباره كشف الغمۀ اربلى اين اشعار را سروده است:
| ألا قل لجامع هذا الکتاب | يمينا لقد نلت أقصى المراد | |
| و أظهرت من فضل آل الرسول | بتأليفه ما يسوء الأعادي |
يعنى: «به نگارندۀ اين کتاب بگوئيد، سوگند كه چه زيبا حق مطلب را ادا نمودى.
تو با نگارش اين کتاب فضايل خاندان رسول خدا را آشكار نمودى و آنچه دشمنان آن حضرت را ناراحت مى‌كند گفتى».
اساتيد
1 - سيد ابن طاووس صاحب کتاب «إقبال الأعمال»
2 - على بن فخار
3 - ابن ساعى بغدادى
4 - ابوعبدالله گنجى شافعى
5 - شيخ رشيد الدين محمد بن قاسم صاحب کتاب «المستغيثين بالله».
شاگردان
على بن عيسى شاگردان فراوانى تربيت نموده كه نام بسيارى از آنان در اجازه‌هايى كه به آنان داده ثبت است.
از بزرگ‌ترين شاگردان وى مى‌توان به:
1 - علامۀ حلى
2 - شيخ رضى الدين، برادر علامۀ حلى
3 - فرزندش شيخ تاج الدين محمد اشاره كرد.
تأليفات
عالم فاضل و انديشمند متعهد على بن عيسى اربلى در زمينه‌هاى مختلف تأليفات ارزنده‌اى دارد، مانند:
1 - كشف الغمة في معرفة الأئمة عليهم‌السلام.
کتابى است در نوع خود كم نظير كه بحث‌هاى اصول دين پيرامون عصمت و ولايت و اثبات مذهب تشيع را همراه با بحث‌هاى ادبى و تاريخى آورده است.
مؤلف، اين کتاب را در سال 687 هجرى به اتمام رسانده است.
به لحاظ ارزش و اهميت کتاب، علماى بعد از اربلى در چند نوبت کتاب را با نام‌هاى مختلف ترجمه كرده‌اند تا فارسى زبانان هم بتوانند هر چه بيشتر با فضائل و تاريخ زندگانى پيشوايان خود آشنا شوند.
2 - المقامات
3 - ديوان اشعار، مؤلف در کتاب‌ها‌‍ى ديگرِ خود مانند كشف الغمة از اشعار اين ديوان بسيار نقل كرده است.
4 - کتاب الطيف
و رساله‌هاى فراوان ديگر در موضوعات گوناگون.
وفات
سرانجام پس از عمرى تلاش و مجاهدت در راه اعتلاى پرچم تشيع و با كارنامه‌اى درخشان، على بن عيسى اربلى در سال 692 هجرى دار فانى را وداع گفت و مُهر «ارجعي إلى ربك» زينت بخش كارنامۀ عمر او شد.
بدن شريفش را در شهر بغداد و در خانه مسكونى او به خاك سپردند و زيارتگاه عشاق آل محمد صلوات‌الله‌عليهم اجمعين شد.
قبر مطهر او تا چندين قرن باقى بود و متأسفانه در قرن 14 هجرى در تحولات شهر بغداد خراب شده و آثار آن از بين رفت.