المطول
| نام کتاب | المطول |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | حاشیه علی المطول
مفتاح العلوم. برگزیده کتاب المطول حاشیه السید میرشریف تلخیص المفتاح. شرح |
| پدیدآورندگان | سکاکی، یوسف بن ابی‌بکر (نويسنده)
خطیب قزوینی، محمد بن عبدالرحمن (نويسنده) تفتازانی، مسعود بن عمر (شارح) جرجانی، علی بن محمد (نويسنده) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | PJA 2028 /خ6 ت80228 |
| موضوع | خطیب قزوینی، محمد بن عبدالرحمن، 666 - 739ق. تلخیص المفتاح - نقد و تفسیر
زبان عربی - بدیع زبان عربی - معانی و بیان |
| ناشر | مکتبة الداوري |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1416 هـ.ق |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE20165AUTOMATIONCODE |
كتاب المطول للتفتازاني و بهامشه حاشية السيد ميرشريف، مجموعه‌اى است مشتمل بر كتاب مطول جناب تفتازانى (متوفى 792ق) و حاشيه‌اى كه توسط سيد مير شريف جرجانى (متوفى 816ق)، بر كتاب مزبور نوشته شده است. اين مجموعه، به زبان عربى است.
تفتازانى كه در تفسير، منطق، فلسفه، كلام، اصول، فقه و لغت متبحر بود، از دانشمندانى است كه بر كتاب «تلخيص المفتاح» خطيب قزونى شرح نوشته است. خطيب قزوينى، از كتاب «مفتاح العلوم» سكاكى (متوفى 426ق) كه شامل 3 بخش است، تلخيصى تهيه كرده و سپس فهميده كه اين ملخص، وافى به مقصود نيست و بسيار مختصر است، لذا بر آن شده كه تلخيص را توضيح دهد، اين بوده كه خود خطيب قزوينى كتاب «الإيضاح» را نوشت.[۱]
در واقع، كتاب «مطول» شرح «تلخيص المفتاح» خطيب قزوينى است كه آن نيز ويراسته بخش سوم كتاب «مفتاح العلوم» سكاكى است؛ به عبارت ديگر، كتاب «مطول» نتيجه و ثمره نهالى است كه سكاكى آن را غرس كرده و خطيب قزوينى آن نهال را آبيارى كرده و سرانجام آن نهال، به دست تفتازانى ميوه داده است.[۲]
تفتازانى با اين اثر خود، در باب مسائل بلاغى، اثراتى در محيط فارسى و عربى روزگاران قرن هشتم هجرى و قرون بعد گذاشته است. يكى از معاصران وى، على بن محمد بن على، مشهور به سيد مير شريف جرجانى است كه در آغاز، دوستدار تفتازانى بوده و بر كتاب «مطول» او، حاشيه نوشته، ولى بعدها در دربار تيمور، ميان آن دو مناقشه و مناظره‌اى درگرفته و به خصومت منتهى شده و تيمور هم جانب سيد مير شريف را گرفته است.[۳]
در اين حاشيه، سيد مير شريف بر گفتار تفتازانى، انتقاداتى وارد كرده است و البته اين انتقادات، چندان ارزشى ندارد؛ زيرا جنبه حكمى او بر ذوق عربيّتش رجحان دارد و سيد شريف توانسته است در اين حاشيه، برخى از مفاهيم و مقاصد تفتازانى، همچون اقسام وضع و انواع دلالات و اقسام استعارات را به‌خوبى بيان كند.[۴]
در اين اثر، متن اصلى در وسط نوشته شده و حواشى، پيرامون آن جاى گرفته است.
فهرست مطالب در انتهاى كتاب آمده است.
پانويس
منابع مقاله
- مقدمه و متن كتاب.
- علوى مقدم، سيد محمد، «بحثى درباره كتاب مطول سعدالدين تفتازانى و تأثير آن در كتب بلاغى»، پايگاه مجلات تخصصى نور، نشريه: علوم قرآن و حديث «مشكوة»، تابستان 1363، شماره 5 (32 صفحه، از 40 تا 71).