امین، سیده نصرت‌بیگم
پژوهش در احوال و زندگانى زنان، گوياى اين حقيقت است كه همواره تعداد قابل توجهى از اينان در عرصه‌هاى علوم و فنون درخشيده‌اند. حضور زنان در فعاليّت‌هاى علمى، على رغم محدوديتها و فشارها و مهجور داشتن‌ها، امر غير قابل انكارى است.
| نام | امین، نصرت‌بیگم |
|---|---|
| نام های دیگر | بانوی اصفهانی، امین، نصرت |
| نام پدر | |
| متولد | 1265 هـ.ش |
| محل تولد | |
| رحلت | 1308هـ.ش |
| اساتید | |
| برخی آثار | |
| کد مؤلف | 2743 |
زنان مسلمان، از صدر اسلام در فراگيرى قرآن كريم و آموزش آن، نقل حديث و سنّت رسول الله صلّى‌اللّه‌عليه‌وآله‌و‌سلم و معصومان عليهم‌السّلام، تعليم و درمان و ساير دانش‌هاى ضرورى در كنار مسؤليت خانواده، نقش برجسته داشته‌اند. يكى از بزرگ زنان تاريخ معاصر، حاجيۀ مجتهده امين، بانويى عالم، فاضل، فقيه، محدث، شاعر، حكيم و مفسّر بوده است كه بركات و خيرات وجودى‌اش يعنى تأليفات و آثار مكتوب وى و نيز تأسيس مكتب دينى فاطمه، دبيرستان دخترانه امين و ساير صدقات جاريه‌اش همچنان پابرجاست.
زندگانى مفسر
يكى از مفسّران و قرآن پژوهان سدۀ اخير، مرحومۀ مجتهدۀ نصرت امين، دختر حاج سيد على امين التّجار بن سيد حسن بن محمد بن معصوم حسينى اصفهانى است و مادرش دختر حاج مهدى ملقب به جناب است كه در سال 1308 قمرى، حدود 1268 شمسى در اصفهان متولد شد، همسرش حاج ميرزا، ملقب به حاج معين التجار (پسر عمويش) بود.
در دوران حياتش چند فرزندش از دست رفتند و يك فرزند صالح از ايشان به نام حاج سيد محمد على معينى امين بر جاى مانده است.
مرحومه امين، روزگار كودكى را به تحصيل و تفكر پرداخت و اكثر علوم را نزد علاّمۀ فقيه مير سيد على اصفهانى نجف آبادى و شيخ مظاهرى اصفهانى در منزل خويش پشت پرده فرا گرفت. كليه دروس نحو، صرف، بلاغت، تفسير، علوم حديث، فقه و اصول و فلسفه را به خوبى آموخت و در آنها مهارت يافت، (علومى كه براى يك مفسّر ضروريست) به حدى كه به درجه اجتهاد رسيد و قادر به استنباط احكام شرعى شد. اين بانوى عارف ربانى چنان به مبدأ اقيانوس رحمت الهى وابسته بود كه نغمات ملكوتى، تهليل گلها و رياحين را به گوش جان مى‌شنيد؛و تا سن چهل سالگى دوران تهذيب و رياضت و تحصيل را طى كرد و پس از آن مراحل ترقّى و كمال را پيمود. نهايتا در خرداد 1362 شمسى، برابر رمضان 1403 قمرى پس از قريب 95 سال عمر پر بركت و با عزت، به جوار رحمت حق شتافت.
ويژگى‌هاى اخلاقى و علمى
مجتهده امين از علماى شيعه زمان خويش اجازه روايت كسب كرد، از جمله آيت‌اللّه شيخ محمد كاظم شيرازى، شيخ عبدالكريم حائرى، آيت‌اللّه شيخ ابراهيم حسينى شيرازى اصطهباناتى، آيت‌اللّه شيخ محمدرضا نجفى اصفهانى و آيت‌اللّه مرعشى نجفى كه برخى از ايشان همچون آيت‌اللّه مرعشى نجفى، از وى اجازه روايت گرفتند. محمّد الحسون و ام على مشكور، اعلام النساء المؤمنات233/-248؛ الاجازة الكبيرة، آيت‌اللّه مرعشى نجفى 245.
كمالات نفسانى و كرامات مختلفى كه خداوند سبحان نصيب اين علويه فرموده از مقدمۀ كتاب النفحات الرحمانيه‌اش آشكار است، ايشان در مقدمه چنين گفته است:
«بسم اللّه الرحمن الرحيم. الحمد للّه الذى اضاء قلب اوليائه بنوره، فانكشف لهم به اسرار الوجود، و رشح عليهم من بحر المعارف و العلوم، و... و وجدت في نفسى و روعى في بعض الايام و الساعات اشراقات غيبية، ليست مسبوقة بامور كسبيه فكريه، تفطنت انها هى النفحات التى اشير اليها في الحديث و هى من رحمة ربّى، فأحببت...»
«به نام خداوند بخشنده مهربان. سپاس خداوندى را كه قلوب اوليائش را به نور خود منوّر كرد و به مدد آن نور، اسرار وجود را بر ايشان هويدا نمود و از درياى معارف و علوم بر آنان باراند، و...، در نفس خويش و ضميرم يكى از روزها در لحظاتى، انوارى غيبى يافتم كه از نوع دريافت‌هاى كسبى و فكرى نبود. دريافتم كه اين انوار از آن نفحاتى است كه در حديث به آنها اشاره شده و در حقيقت از رحمت پروردگارم است. دوست داشتم كه بعضى از آنها را كه در ذهنم باقى مانده تدوين كنم تا فراموش نشود و برايم تذكرى باشد تا شايد هنگامى كه به ياد مى‌آورم، تجديد شكر كنم.»
از آنجا كه بانو امين عارف به معناى واقعى است و خويش را از بند شهوات دنيايى رها ساخته، همواره توجهات عرفانى، خلوص و پاكى در كلمات و گفتارش دربارۀ قرب الهى آشكار مى‌باشد. وى دربارۀ آغاز سخن با خدا و قرائت سورۀ حمد و تفسير آن، و از شيطان رجيم به خداوند پناه بردن مى‌گويد:
«كسى كه خواهد مهيا گردد براى مناجات با قاضى الحاجات و در مقام ستايش و اظهار بندگى در حضور سلطان السلاطين برآيد، وظيفۀ وى اين است كه ظاهر و باطن خود را از قذارات و كثافات، صورى و معنوى، جسمى و روحى، پاك گرداند و گر نه هرگز لايق حضور در پيشگاه آن ذات پاك قدوس لا يزال نباشد.
دلى كه آلوده به كثافات صورى و معنوى است چگونه لايق پيشگاه قرب است و چطور وى را قدرت است كه از راه خلوص با حبيب خود راز و نياز كند، و چون بالاترين قذارات آن قذارات معنوى است كه در اثر وسوسه و دسيسه‌هاى شيطانى در قلب پديد مى‌گردد، و در دل بشر نفوذ مى‌نمايد و قلب و جان را آلوده مى‌گرداند. اين است كه اوّل بايستى به حق تعالى پناه برد از شرّ شيطان لعين و از او استعانت و امان طلبد و قلب و دل را از آلودگى‌هايى كه در اثر خواطر شيطانى كه در قلب نفوذ كرده پاك كند، سپس شروع كند در حمد و ثناى آن ذات فرد سرمدى.»
آثار
اين بانوى عالمه، صاحب آثار گرانمايۀ فارسى و عربى است كه عبارتند از:
- تفسير قرآن مجيد، به زبان فارسى به نام مخزن العرفان در تفسير قرآن مجيد در 15 مجلد؛
- نفحات الرحمانيه، به زبان عربى و مشتمل بر 96 عنوان؛
- سير و سلوك در روش اوليا و طريق سير سعدا؛
- معاد يا آخرين سير بشر؛
- روش خوشبختى، توصيه به خواهران دينى و ايمانى؛
- اربعين هاشميه (چهل حديث)؛
- جامع الشّتات، به عربى، شامل مسائل و احكام؛
- اخلاق؛
- مخزن اللئالى، در فضايل على عليه‌السّلام.