الأدارسة في المغرب الأقصی (172-375ق) حقائق جديدة

    از ویکی‌نور
    الأدارسة في المغرب الأقصی (172-375ق) حقائق جديدة
    نام کتاب الأدارسة في المغرب الأقصی (172-375ق) حقائق جديدة
    نام‌های دیگر کتاب
    پدیدآورندگان اسماعيل، محمود (نويسنده)
    زبان عربی
    کد کنگره ‏DT‎‏ ‎‏173‎‏ ‎‏/‎‏الف‎‏5‎‏الف‎‏4
    موضوع ادريسيان - تاريخ

    زيديه - مغرب - تاريخ

    علويان - مغرب - تاريخ

    ناشر مکتبة الفلاح
    مکان نشر کويت - کويت
    سال نشر مجلد1: 1989م , 1409ق
    کد اتوماسیون AUTOMATIONCODE19085AUTOMATIONCODE

    معرفی اجمالی

    الأدارسة في المغرب الأقصی (172-375ق) حقائق جديدة تألیف محمود اسماعیل، پژوهشی است پیرامون چگونگی ظهور و افول دولت ادریسیان در کشور مراکش که به زبان عربی و در دوران معاصر نوشته شده است.

    ساختار

    کتاب با مقدمه نویسنده آغاز و مطالب در سه باب آمده است؛ باب اول در چهار فصل، باب دوم در دو فصل و باب سوم در سه فصل تنظیم شده و در پایان خاتمه آمده است.

    نویسنده در ابتدا، به بحث از عوامل مهم در شکل‌گیری قیام و چگونگی تشکیل دولت ادریسیان پرداخته و سپس، سیاست داخلی و خارجی این حکومت را مورد نقد و بررسی قرار داده است.

    گزارش محتوا

    در مقدمه، به چگونگی تألیف کتاب و اهمیت موضوع آن، اشاره شده است[۱]

    در باب اول، در خلال چهار فصل، به بررسی چگونگی قیام و تشکیل دولت ادریسیان پرداخته شده است. به نظر نویسنده، قیام دولت ادریسیان در سال 172ق، از لحاظ فکری، دعوت و حرکت انقلابی، مرتبط با تشیع زیدیه بوده و این بدان معناست که خطوط اساسی و اصلی قیام این دولت علوی، از شرق سرچشمه می‌گیرد. ازاین‌رو در فصل نخست، به بحث پیرامون شیعه زیدیه در شرق اسلامی پرداخته شده است[۲]

    به اعتقاد نویسنده، شناخت و آگاهی از عوامل مؤثر در جغرافیایی طبیعی و انسانی، اهمیت ویژه‌ای در فهم و شناخت تاریخ هر ملت و کشوری دارد، لذا در فصل دوم، به منظور دستیابی به عواملی که باعث پیروزی و موفقیت دعوت زیدیه در مراکش گردیده مورد بررسی قرار گرفته است. لذا شرایط اوضاع سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و دینی این کشور قبل از قیام و تأسیس دولت ادریسیان مورد بحث و بررسی قرار گرفته است[۳]

    نویسنده در فصل سوم، به تشریح چگونگی آغاز دعوت زیدیه در مراکش و سری و مخفی بودن آن در ابتدا پرداخته است[۴]

    ایشان در فصل چهارم، چگونگی تأسیس دولت ادریسیان و اوضاع سیاسی و اجتماعی مراکش در آن دوران، مورد بررسی قرار داده است[۵]

    باب دوم، در دو فصل، به تشریح سیاست داخلی دولت ادریسیان اختصاص یافته است. در فصل نخست، به بررسی عوامل و مؤلفه‌هایی پرداخته شده است که در رونق و توسعه سیاسی و اقتصادی این دولت، نقش به سزایی داشتند که از جمله آن‌ها می‌توان از عوامل کشاورزی و زراعی، صنعت، وجود معادن مختلف از جمله مس، تجارت گسترده داخلی و خارجی، وجود عناصر و نیروی کار جدید و کارآمد از، استفاده از فنّاوری‌های جدید و... نام برد[۶]

    در فصل دوم، عوامل داخلی که به انحطاط، زوال و سقوط دولت ادریسیان انجامید مورد بحث و بررسی قرار گرفته است[۷]

    در باب سوم، در سه فصل، سیاست خارجی و نحوه ارتباط و تعامل دولت ادریسیان با سایر دول بررسی شده است. در فصل اول، ارتباط دولت ادریسیان با عباسیان و اغالبه (نام سلسله‌ای است که در تونس و الجزایر حکومت کردند) مورد مطالعه قرار گرفته است. سیاست آنان نسبت به یکدیگر سیاستی خصمانه و بر پایه تضاد و دشمنی بود که عوامل این خصومت را در دو محور اصلی می‌توان بررسی نمود، نخست جاه‌طلبی عباسیان برای سرکوبی تمامی مخالفان و تسلط بر جهان اسلام و تحقیق وحدت در اسلام (به نام وحدت دار الاسلام) به اعتبار اینکه آن‌ها خلفای شرعی می‌باشند و اینکه مفهوم خلافت از لحاظ فقهی، تجزیه ناپذیر است و دوم یکی از مهم‌ترین دلایل موفقیت و پیروزی ادریسیان، ادعای انتقام علویان از عباسیان بود[۸]

    در فصل دوم، رابطه ادریسیان با خوارج مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. نویسنده معتقد است این دو گروه به‌رغم اشتراک در شرایط ظهور- زیرا بنای هر دو، بر خرابه‌های خلافت شرقی استوار گردیده بود- با یکدیگر رابطه‌ای تاریک و خصمانه داشتند[۹]

    در آخرین فصل، سیاست خارجی ادریسیان با امویان اندلس و فاطمیون مصر مورد مطالعه و بحث قرار گرفته است. نویسنده ارتباط ادریسیان با این دو قدرت را نیز خصمانه و بر پایه تنازع و رقابت ارزیابی کرده است[۱۰]

    در خاتمه، ضمن ارائه خلاصه‌ای از محتوای ابواب و فصول کتاب، به جمع‌بندی مطالب پرداخته شده است[۱۱]

    وضعیت کتاب

    فهرست مطالب در ابتدا و فهرست منابع و مصادر مورد استفاده نویسنده، در انتهای کتاب آمده است.

    در پاورقی‌ها علاوه بر ذکر منابع[۱۲]، به توضیح برخی از مطالب متن پرداخته شده است[۱۳]

    پانویس

    1. مقدمه، ص9- 18
    2. متن کتاب، ص21
    3. همان، ص37
    4. همان، ص49
    5. همان، ص59
    6. همان، ص77- 90
    7. همان
    8. همان، ص113-114
    9. همان، ص141
    10. همان، ص163- 188
    11. همان، ص189- 193
    12. ر.ک: پاورقی، ص60
    13. ر.ک: همان، ص63

    منابع مقاله

    مقدمه و متن کتاب.

    وابسته‌ها

    پیوندها

    مطالعه کتاب الأدارسة في المغرب الأقصی (172-375ق) حقائق جديدة در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور