حديث الفئة الباغية
| نام کتاب | حديث الفئة الباغية |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | احاديث خاص (الفئة الباغية). شرح
احاديث خاص (الفئه الباغيه). شرح |
| پدیدآورندگان | الباني، عصري (نويسنده) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | BP 145 /ف902 الف7* |
| موضوع | احاديث خاص (الفئه الباغيه) - نقد و تفسير |
| ناشر | مشعر |
| مکان نشر | ايران - تهران |
| سال نشر | مجلد1: 1393ش , 1435ق |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE36749AUTOMATIONCODE |
معرفی اجمالی
حديث الفئة الباغية نوشته عصری البانی، کتابی است به زبان عربی و با موضوع حدیث و کلام شیعه. نویسنده در این اثر به شرح و تبیین حدیث نبوی «تقتل عماراً الفئة الباغية»؛ عمار توسط قومی ستمگر کشته می‌شود، که به حدیث فئه باغیه مشهور است پرداخته و طرق و دلالت آن را نشان داده است. هدف او از این نوشتار، نشان دادن مسیر حق و بیان ستمگری معاویه با استناد به کلام رسول‌الله(ص) است.
ساختار
کتاب با مقدمه‌ای از گروه کلام و معارف سازمان حج و زیارت آغاز می‌شود. سپس محتوای کتاب که شامل اهمیت و فواید بحث، بررسی لغوی و اصطلاحی الفئة الباغیة، طرق، اسناد و دلالت حدیث، شبهات مطرح شده دراین‌باره به همراه پاسخ آن و نتایج بحث مطرح شده است.
نویسنده در نگارش این اثر از سی‌ودو منبع که بیشتر آن از منابع عامه است بهره برده و در پایان کتاب به آن اشاره کرده است.
گزارش محتوا
نویسنده در اهمیت و ضرورت بحث می‌نویسد: یکی از نشانه‌های به‌جامانده از پیامبر اکرم(ص) پس از خودش برای نشان دادن راه حق، حدیث فئة باغیة است. در این حدیث به قتل صحابی بزرگ رسول‌الله(ص) عمار یاسر اشاره شده است و با وجود ورود این حدیث در منابع صحیح اسلامی، هنوز برخی از این گروه باغی دفاع کرده و عملا رضایت خودشان از این گروه را نشان می‌دهند. ازاین‌رو بررسی و شرح این حدیث به جهت کشف حقیقت و واقعیت آن از مسیر درست، لازم است. او فواید مترتب بر این بحث را نشان می‌دهد و در ضمن توضیح معنی فئه باغیه (گروه ستمگر) در لغت و اصطلاح، مختصری درباره عمار یاسر می‌نویسد. فئه در لغت به معنی گروه و طایفه و باغیه به معنی روی‌گردان از حق و ظالم و خارج از اطاعت امام است. در روایات آمده که قاتلان عمار یاسر از فئه باغیه هستند[۱]
او در بخش طرق روایت، می‌نویسد بزرگان از محدثین و حفاظ اهل تسنن ازجمله بخاری و مسلم در صحاحشان این حدیث را نقل کرده‌اند؛ ابوسعید خدری در صحیح بخاری، ام‌سلمه در [[صحيح مسلم، ابوهریرة در سنن ترمذی، عبدالله بن عمرو بن عاص در مسند احمد بن حنبل، عمرو بن عاص در مستدرک حاکم نیشابوری، حذیفه به یمان از همان منبع و خزیمة بن ثابت از معجم کبیر طبرانی این حدیث را نقل کرده‌اند. این روایات به طرق متعدد در کتاب‌های مذکور روایت شده‌اند و مضمون مشترک در آن‌ها این است که قاتلان عمار از فئه باغیه «طایفه ستمگران گمراه و خروج کننده بر امام» هستند[۲]
نویسنده، در بخش توضیح دلالت حدیث می‌نویسد این روایت حاوی مطالب زیر است:
- این‌که معاویه و یاران او باغی و ظالم هستند چون کلام رسول‌الله(ص) درباره عمار «تقتله الفئة الباغية» به‌صراحت دلالت بر این مطلب دارد و جای هیچ شک و توجیهی نمی‌گذارد.
- معاویه و یاران او دعوت‌کنندگان به آتش هستند. این قسمت از دلالت روایت به خاطر «يدعوهم إلى الجنة، ويدعونه إلى النار» در متن روایت است.
- وقوع معاویه و یارانش در فتنه؛ نویسنده با ذکر آیات هفت سوره آل‌عمران، نودویک سوره نساء و چهل‌وهفت سوره توبه و همچنین اخبار پیامبر اکرم(ص) از وقوع فتنه در امتش در روایتی با این مضمون که فرد در صبح مؤمن است و شب کافر می‌شود و دینش را به بهای اندک دنیا می‌فروشد و... درباره فتنه توضیح می‌دهد.
- عمار حول محور حق و کتاب خدا می‌چرخد. نویسنده در این قسمت با ذکر روایات ثقلین و آیاتی از کتاب خدا، عمار یاسر را نشانه‌ای می‌داند که پیامبر خدا(ص) آن را برای بازشناسی حقیقت از اجتهادات شخصی برخی افراد، معرفی کردند.
- وجوب جنگ با معاویه و یارانش. او با تمسک به آیه نه سوره حجرات و یاری‌گرفتن از روایات در شرح آن، به توضیح این امر می‌پردازد.
- نص بودن و صراحت آن در بیان جبهه حق و باطل بودن اجتهاد معاویه.
- اطلاع معاویه از این حدیث؛ لذا او به توجیه روایت پیامبر خدا(ص) روی آورده است؛ به‌گونه‌ای که چون علی(ع) عمار را به جنگ دعوت کرده پس قاتل عمار آن حضرت است. #مقابله معاویه با بزرگان و جمهور صحابه در صفین و...[۳]
نویسنده در ادامه، دو شبهه را مطرح کرده سپس پاسخ می‌دهد: شبهه اول با محوریت طعن برخی از علمای اهل تسنن (ابن تیمیه) در این روایت است که نویسنده در پاسخ به آن می‌گوید شیخین (بخاری و مسلم) و سایر اصحاب صحاح و سنن و مسانید بر این روایت اتفاق کرده‌اند و این حدیث به تصریح ابن حجر عسقلانی مستفیض و بلکه متواتر است. پس این ادعای ابن تیمیه، مدعایی سطحی و بدون دلیل است.
در شبهه دوم قاتل عمار ابوغادیة که از سابقین به بیعت تحت شجره بیان شده است. در صحیحین آمده که هیچ‌یک از سابقین به بیعت تحت شجره داخل آتش جهنم نخواهند شد. نویسنده در پاسخ می‌گوید: در اهل سنت بین این‌که قاتل عمار چه کسی است، سه قول وجود دارد؛
- ابوغادیه مزنی؛
- ابوغادیه جهنی؛
- عقبة بن عامر جهنی و عمرو بن حارث خولانی و شریک بن سلمه مرادی.
سپس می‌گوید ادعای ابن تیمیه مبنی بر این‌که قاتل عمار از سابقین در بیعت تحت الشجره بوده بسیار ضعیف است زیرا اولاً اثبات نشده که ابوغادیه قاتل عمار است بلکه همان‌طور که بیان شد بین اهل سنت در قاتل عمار اختلاف وجود دارد به‌علاوه بین این‌که جهنی و مزنی دو نفر هستند یا یک نفر هم اختلاف هست و جدای از این‌ها عامه اتفاق دارند که جهنی و مزنی فقط در قتل عمار مصاحبت و مشارکت داشتند نه این‌که عامل بالمباشره در قتل او باشند. همچنین به فرض این‌که همه سابقین الاولین را اهل بهشت بدانیم و ابوغادیه را از آنان بشماریم، بین دلالت این دو روایت تنافی به وجود آمده و حدیث فئه باغیه مخصص روایت سابقین الاولین خواهد بود[۴]
نویسنده در پایان، هشت نتیجه را بر مباحث مطرح شده در کتاب مترتب می‌کند که برخی از آن‌ها عبارتند از:
- حدیث فئه باغیه از احادیثی است که همه علماء بر آن متفق‌اند؛
- این حدیث از علوم پیامبر(ص) بود که ایشان پیشاپیش چگونگی مرگ عمار را به صحابه گفته بود. و نیز دلالت این روایت بر فضیلت و حقانیت امیرالمؤمنین(ع)؛
- باغی (ستمگر) بودن معاویه
- وجوب قتال با او؛
- وقوع فتنه بعد از رسول‌الله(ص)؛
- جدایی‌ناپذیری قرآن و عترت از یکدیگر[۵]
- و...
وضعیت کتاب
فهرست مطالب، در ابتدای کتاب و منابع و مآخذ در انتهای آن ذکر شده است. پاورقی‌ها به ذکر ارجاعات اختصاص دارد.
پانویس
منبع مقاله
مقدمه و متن کتاب.