لامية في النحو
| نام کتاب | لامیة في النحو |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | تنشر اول مره |
| پدیدآورندگان | آثاری، شعبان بن محمد (نويسنده)
ناجی، هلال (محقق) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | |
| موضوع | |
| ناشر | عالم الکتب |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 1420 هـ.ق |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE15345AUTOMATIONCODE |
معرفى اجمالى
لاميّة في النحو، منظومه‌اى است با قافيه «لام»، به زبان عربى، اثر طبع زين‌الدين شعبان بن محمد قرشى آثارى، درباره پاره‌اى از مباحث نحوى.
كتاب، توسط هلال ناجى مورد تحقيق قرار گرفته است.
ساختار
كتاب، با مقدمه هلال ناجى آغاز و مطالب، در ضمن حدود 500 بيت ارائه شده است.
كتاب، بسيار كم‌حجم، ولى داراى مطالب فراوان و مفيدى است.
گزارش محتوا
در مقدمه محقق كتاب، اين مطالب بيان شده است:
- شرح زندگانى مؤلف؛
- تأليفات مؤلف؛
- منظومه‌هاى نحوى قبل و بعد از مؤلف؛
- يگانه نسخه‌ى خطى كتاب.
منظومه حاضر، مجموعا در هشت باب بسيار كوتاه تنظيم شده و عناوين هر مبحث در بالاى اشعار ذكر شده است. ناظم، پيش از وارد شدن در ابواب مزبور، در ضمن بيست بيت به ستايش خدا، صلوات و سلام بر محمد(ص) و آل و اصحاب وى، تمجيد از حضرت امير(ع) و معرفى نحو و فايده آن پرداخته است.
ابواب هشت‌گانه كتاب به‌ترتيب عبارت است از:
- باب لفظ و كلمه و كلام و كلم و قول: در اين باب، آنچه كلام از آن تركيب مى‌يابد، نشانه‌هاى اسم، نشانه‌هاى فعل، بيان حرف، انواع اعراب و بنا و موارد اعراب بررسى شده است.
- باب اعراب: در اين باب، اعراب رفع، نصب، جر، جزم، اعراب افعال معتل و تنوين تشريح شده است.
- باب تقسيمات اسماء: در اين باب، تقسيمات متعدد اسم، همچون تقسيم به ظاهر و مضمر و مبهم؛ تقسيم به مذكر و مؤنث؛ تقسيم به معرب و مبنى؛ تقسيم به معرفه و نكره و... مفصلا بررسى شده است.
- باب مرفوعات: در اين باب، ده اسم مرفوع كه عبارتند از فاعل؛ نايب فاعل؛ مبتدا و خبر؛ اسم افعال ناقصه؛ اسم افعال مقاربه و رجاء و شروع؛ اسم افعال مدح و ذم؛ اسم ما و لا و لات و ان شبيه به ليس؛ خبر لاى نفى جنس؛ خبر حروف مشبهه بالفعل و فعل مضارع مجرد از عوامل بررسى شده است.
- باب منصوبات: در اين باب، از مفعول‌به، متعدى، لازم، شبيه به مفعول‌به، منادى، مناداى مضاف به ياء متكلم، مرخم، مستغاث‌به، مندوب، اختصاص، تحذير و اغراء، مفعول مطلق، مفعول‌له، مفعول‌فيه، مفعول‌معه و... سخن به ميان آمده است.
- باب مجرورات: در اين باب، از توابع پنج‌گانه، تنازع در عمل، اشتغال عامل از معمول و حكايت بحث شده است.
- باب مجزومات: در اين باب از اسمايى كه عمل «إِنْ» را در شرط و جواب انجام مى‌دهند، نسب، تاريخ و وقف، سخن گفته شده است.
- باب حروف: در اين باب از حروف جر، حروف ابتداء، حروف عطف، حروف نصب، حروف جزم، حروف ندا، حروف تحضيض و توبيخ و استفتاح، حروف جواب و تصديق، حروف تنبيه، لام‌ها، حروف تنفيس و امهال، حروف تعريف، حروف نيابت، حروف عله، حروف نفى، حروف وصل و مصدر، حروف خطاب، حروف تفسير، حروف تأكيد، حروف ردع و زجر و... بحث شده است.
مؤلف، در پايان تحت عنوان «خاتمه»، در ضمن ابياتى بيان مى‌كند كه معانى مورد نظر در موضوعات نحوى در ضمن هزار بيت عرضه گرديد، ولى چون بيم آن مى‌رفت كه گفته شود شاعر براى بيان مقصود خويش، «بحر طويل» را برگزيده و سخن را در آن به درازا كشانده، ناچار معانى يادشده در پانصد بيت خلاصه گرديد.
وضعيت كتاب
فهرست مصادر و مراجع و فهرست‌هاى فنى كتاب شامل اعلام، جماعت‌ها، مواضع و اماكن و شهرها، اسماء عناوين ابواب لاميه و شعر در پايان كتاب ذكر شده است. پاورقى‌ها به توضيح پاره‌اى از الفاظ دشوار و معرفى گويندگان اشعار تضمينى و مورد استشهاد ناظم اختصاص يافته است.
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب.
وابسته‌ها
آثاری، شعبان بن محمد/ نقش: نويسنده