الإعجاز اللغوي في فواتح السور
الإعجاز اللغوي في فواتح السور اثر سهام خضر، پژوهشی است پیرامون حروف مقطعه قرآن کریم.
| نام کتاب | الإعجاز اللغوي في فواتح السور |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | |
| پدیدآورندگان | خضر، سهام (نويسنده) |
| زبان | عربي |
| کد کنگره | BP 71/6 /خ6الف6 |
| موضوع | قرآن - اعجاز
قرآن - حروف مقطعه |
| ناشر | دار الکتب العلمية، منشورات محمد علي بيضون |
| مکان نشر | لبنان - بيروت |
| سال نشر | مجلد1: 2008م , |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE12488AUTOMATIONCODE |
ساختار
کتاب با مقدمه نویسنده آغاز و مطالب در شش فصل و خاتمه، تنظیم شده است.
نکات مهم موجود در روش نویسنده را می‌توان در امور زیر، خلاصه نمود:
- ذکر آیات قرآنی مرتبط با بحث و توضیح برخی از معانی آن‌ها.
- تخریج احادیث نبوی از صحیح بخاری و مسلم.
- استفاده از کتب و منابع معتبر و مرتبط با بحث در موضوعات مختلفی همچون لغت، اصول فقه، حدیث.
- مستندسازی نقل‌قول‌ها و نسبت دادن آن‌ها به قائلین هریک.
- اقامه دلیل بر مطالب گفته شده و رعایت امانت و در نقل‌قول‌ها.
- درصورتی‌که قولی در کتاب نقل گردیده، کسانی که با آن نظریه موافق بوده‌اند، نام برده شده است.
- التزام به تسلسل تاریخی.
- رعایت اختصار در ذکر مطالب.
- رعایت ترتیب در ذکر نام علما بر اساس تاریخ وفیات و در ذکر نام محدثین بر تاریخ اولین تألیف[۱].
گزارش محتوا
در مقدمه، ضمن بیان فرق میان قرآن و سایر کتب، به اهمیت موضوع کتاب و سبب پرداختن به آن اشاره شده و سپس، روش کار نویسنده، توضیح داده شده است. از جمله اسباب مذکور برای انتخاب این موضوع برای تحقیق و پژوهش در کتاب حاضر، عبارتند از:
- ارتباط موضوع مورد بحث با کتاب خدا و تفسیر آن.
- وجوب بیان کلام خدا و ضرورت فهم معنای آن برای مسلمانان.
- کثرت فواتح سور در قرآن کریم و آمدن آن‌ها در 29 سوره از قرآن کریم که بیش از یک چهارم سوره‌های قرآن را شامل شده و طولانی‌ترین سوره‌ها قرآن نیز (مانند بقره، آل‌عمران، اعراف و...) جز آن‌ها است.
- وجود اقوال و آراء متباین حول این حروف و عدم دریافت قول صحیح برای عامه مردم
- کثرت و تعدد اقوال و آرای علما پیرامون این حروف
- افترا بر قرآن و تخریب آن توسط گروهی مغرضین از طریق این حروف[۲].
در فصل نخست، ابتدا به بیان معنای اعجاز پرداخته شده و سپس این سؤال مطرح گردیده که آیا عجز، همان افحام (با دلیل و برهان خاموش کردن) است یا خیر. سپس در ادامه، ضمن اشاره به لزوم توجه به وجوه اعجاز قرآن کریم، به مباحث زیر، پرداخته شده است: دواعی بیان اعجاز؛ اساس استنباط وجوه اعجاز قرآن کریم و قواعد آن؛ مباحث تاریخی مربوط به اعجاز و اقوال مطرح شده در آن و بیان و تمییز وجوه اعجاز[۳].
فصل دوم، به حروف مقطعه قرآن کریم، اختصاص یافته است. نویسنده در این فصل، ابتدا به بررسی انواع و معانی فواتح سور پرداخته و سپس، تحقیقی پیرامون اسمیت حروف مقطعه، انجام داده است. وی فواتح سور را به ده دسته زیر تقسیم کرده و با اشاره به آیات مربوطه، به توضیح هریک پرداخته است: استفتاح با ثنای خداوند؛ ندا؛ جمله خبریه؛ قسم؛ شرط؛ امر؛ استفهام؛ دعا؛ تعلیل و حروف تهجی[۴].
دیگر مباحث مطرح شده در این فصل عبارتند از: کیفیت رسم و خواندن حروف مقطعه؛ حکمت تفریق و تکریر حروف مقطعه در قرآن؛ حکمت تنوع آن‌ها از لحاظ ساختار (دو حرفی تا پنج حرفی بودن آن‌ها)؛ اینکه آیا حروف مقطعه، خود آیه‌ای خاص و جداگانه محسوب می‌شود و کیفیت وقف و اعراب آن‌ها[۵].
بحث درباره حروف مقطعه قرآن، جایگاه خاصی را در میان مباحث علمی علما، به خود اختصاص داده است، ازاین‌رو در فصل سوم، به بررسی دیدگاه‌های مختلف علما، پیرامون پرداختن و خوض در معنای حروف مقطعه، اختصاص یافته است. در این زمینه، دو دیدگاه مطرح شده است:
در دیدگاه اول: این حروف، از متشابهات قرآن دانسته شده که علم آن محجوب و مستور بوده و از خوض در معنای آن، نهی شده است؛ برای این قول، احتجاجاتی از قرآن، روایات و دلیل عقلی ذکر و در آن‌ها، مناقشه شده است.
دیدگاه دوم: قائل به امکان تأویل و بیان تفسیر حروف مقطعه و معرفت مدلولات آن شده است. برای این دیدگاه نیز ادله‌ای از آیات، روایات و دلایل عقلی، اقامه شده است[۶].
در فصل چهارم، به بررسی معانی حروف مقطعه و ذکر اقوال علما در این زمینه، پرداخته شده است. در این زمینه، نه قول زیر مطرح شده است و ضمن اشاره به قائلین آن‌ها، به بررسی هریک، پرداخته شده است: این حروف، اسامی سوره‌هایی هستند که در ابتدای آن‌ها آمده‌اند؛ اسامی قرآن کریم هستند؛ اسماء الله تعالی هستند که در ابتدای برخی از سور آمده است؛ این حروف، فواصلی هستند برای فاصله بین سوره‌ها و تنبیه بر این امر؛ ادوات تنبیه؛ این حروف، از اسامی خداوند بوده که به آن‌ها، قسم خورده شده است؛ به‌منظور تحدی و اعجاز؛ این حروف رموزی هستند برای نشان دادن دوام امت؛ این حروف معانی مختلفی داشته و اشاره به مطالب گوناگونی دارد[۷].
در فصل پنجم، وجوه اعجاز قرآن در حروف مقطعه، از لحاظ اعجاز عددی، صوتی، ترکیبی و دلالی، مورد بحث و بررسی قرار گرفته[۸] و در آخرین فصل، به بررسی وجوه اعجاز قرآنی، در زمینه‌های اعجاز بیانی؛ دعوی؛ تربیتی؛ تشریعی و علمی، پرداخته شده است[۹].
در خاتمه، به بیان خلاصه‌ای از مطالب و نتیجه‌گیری، اختصاص یافته است[۱۰].
وضعیت کتاب
فهرست مطالب، به همراه فهرست منابع مورد استفاده نویسنده، در انتهای کتاب آمده است.
در پاورقی‌ها، علاوه بر ذکر منابع[۱۱]، به توضیح برخی از مطالب از جمله ترجمه اعلام متن، پرداخته شده است[۱۲].
پانویس
منابع
مقدمه و متن کتاب.
وابسته‌ها
پیوندها
مطالعه کتاب الإعجاز اللغوي في فواتح السور در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور