بحوث في تاريخ السنة المشرفة

‏بحوث فی تاریخ السنه المشرفه

نام کتاب	‏بحوث فی تاریخ السنه المشرفه
نام های دیگر کتاب
پدیدآورندگان	عمری، اکرم ضیاء‏ (نويسنده)
زبان	عربی
کد کنگره	‏‎‏BP‎‏ ‎‏106‎‏/‎‏5‎‏ ‎‏/‎‏ع‎‏8‎‏ب‎‏3
موضوع	احادیث - کتابشناسی حدیث - تاریخ حدیث - علم الرجال - کتاب شناسی
ناشر	مکتبة العلوم و الحکم
مکان نشر	مدینه منوره - عربستان
سال نشر	1405 هـ.ق
کد اتوماسیون	AUTOMATIONCODE16161AUTOMATIONCODE

معرفى اجمالى

بحوث في تاريخ السّنة المشرّفة، تأليف أكرم ضياء عُمَرى (متولد موصل، 1942م) است كه در آن، به‌صورت مستند و تحليلى به بررسى تاريخ حديث پرداخته و ريشه‌ها و روش‌هاى وضع و جعل حديث و همچنين تلاش دانشمندان علوم اسلامى براى مقابله با آن را از صدر اسلام تاكنون به‌صورت مشروح و با نگاهى به آراى شرق‌شناسان توضيح داده است.

نويسنده، هرچند سُنّى‌مذهب است و در فضاى فكرى مكتب خلفا مى‌انديشد و غالب آثار مورد استفاده و ارجاع او كتاب‌هاى غير شيعى است، ولى از آثار شيعه نيز به‌طور كامل غفلت نكرده و توضيحى اندك در مورد نقش انديشمندان شيعى در مورد تأسيس و رشد علم رجال بيان كرده است.

اين اثر به زبان عربى جديد و با قلمى رسا و شيوا نوشته شده است.

ساختار

اثر حاضر از مقدمه‌هاى پنج‌گانه نويسنده بر چاپ‌هاى اول تا پنجم و متن اصلى كتاب (شامل 1. وضع و جعل حديث؛ 2. كوشش دانشمندان براى مقاومت در برابر وضع و عنايت به اسناد و پيدايش علم رجال؛ 3. ريشه‌ها و روش‌هاى تنظيم كتاب‌هاى علم رجال؛ 4. شور و نشاط سفر براى دستيابى به علم؛ 5. تدوين كتب روايت حديث؛ 6. كتب مهمّ روايى؛ 7. كتاب‌هاى مهمّ روايى بعد از قرن سوم هجرى؛ 8. شمار احاديث و صحابيان راوى؛ 9. به‌سوى دايرةالمعارفى شامل تمامى سُنّت و علوم آن؛ 10. چگونگى جمع‌آورى و روش تنظيم موسوعه سُنّت و...) تشكيل شده است.

اين اثر به زبان عربى قديم نيست، بلكه به سبك عربى جديد و با اصطلاحات آن به شكلى گويا و روشن نوشته شده است. نويسنده از منابع قابل توجهى (ده‌ها كتاب) از آثار مهمّ انديشمندان قديم و جديد به زبان‌هاى عربى، انگليسى و تركى براى توليد اثر حاضر بهره برده است.

شيوه نويسنده در اين اثر، تاريخى و تحليلى است.

گزارش محتوا

درباره محتواى اين اثر چند نكته گفتنى است:

1. نويسنده در مقدمه‌اش بر چاپ پنجم - كه تاريخ و مكان و مشخصات نگارش آن را مشخص نكرده - تأكيد كرده است كه در اين چاپ برخى از مطالب را تصحيح كردم و به آن اطلاعاتى افزودم كه منشأ آن كتاب‌هاى خطى است كه اخيرا كشف كرده‌ام و همچنين كتاب‌هاى چاپى است كه در دهه حاضر منتشر شده است.

2. نويسنده در مطلبى جالب تحت عنوان «وضع جهلة الصالحين للحديث» چنين نوشته است: برخى از صالحان در جعل و وضع حديث شركت كرده‌اند تا مردم را به خير و ثواب دعوت كنند و از شرّ و عقاب دور سازند و اين البته از نادانى آنها ريشه گرفته است؛ درحالى‌كه روايات فراوان و صحيحى كه در مورد تشويق به اخلاق پسنديده و اعمال خير در منابع وجود دارد، براى هركسى كه موعظه و تشويق و تنبيه بخواهد كافى است. يكى از كسانى كه به جعل مشهور شد، غلام خليل بود كه زاهدانه زندگى مى‌كرد، به‌طورى‌كه بغداد در روز رحلتش درب مغازه‌هايش را بست و بااين‌همه، همو احاديث بسيارى در زمينه «رقائق» (رقيق‌كننده‌هاى قلب) جعل كرد و در پاسخ به اعتراضى كه به او شده بود، اعتراف كرد و گفت: «وضعناها نرقّق بها قلوب العامة»؛ (آن روايات را جعل كرديم تا دل‌هاى مردم را با آن نرم كنيم).

3. نويسنده تأكيد كرده است كه اولين كسانى كه من مى‌شناسم كه در مورد ضعيفان (شخصيت‌ها و راويان نامعتبر) اثرى نوشته‌اند عبارتند از يحيى بن سعيد قطان، يحيى بن معين، على بن مدينى، محمد بن عبدالله برقى زهرى و ابوحفص عمرو بن على فلاس و.

4. نويسنده در مورد شناخت اسامى راويان نوشته است: برخى از راويان با القاب يا كنيه‌هايشان مشهور شده‌اند، ولى در اسناد روايات، اسم آنان به‌صورت صريح نيامده و يا يك بار به‌صورت روشن آمده و بار ديگر با لقب و كنيه ذكر شده و به همين جهت ممكن است پنداشته شود كه فرد مذكور دو نفر است؛ به همين جهت و براى جلوگيرى از اشتباه، كتاب‌هايى نوشته شده تا همين موارد را آشكار سازد و.

5. نويسنده، هرچند سنى‌مذهب است و در فضاى فكرى مكتب خلفا پژوهش مى‌كند و بيشتر منابعش نيز عبارت از آثار اسلامى غير شيعى و يا كتاب‌هاى شرق‌شناسان است، ولى به آثار شيعه نيز مقدارى توجه كرده و از جمله به بررسى نقش دانشمندان شيعى در زمينه علم رجال و رشد و توسعه آن پرداخته و توضيحاتى، البته نه‌چندان كامل ذكر كرده است.

6. نويسنده به بحث در مورد نگارش حديث در دوره پيامبر اكرم(ص) و بعد از آن پرداخته و اين پرسش را طرح كرده است كه بين روايات منع از نگارش حديث و روايات تشويق به نگارش حديث، تعارض وجود دارد؛ راه حلّ چيست؟ و خودش پاسخ داده است كه بنا بر نظر علما، روايات تشويق به نگارش حديث، روايات منع از نگارش حديث را نسخ كرده است.

وضعيت كتاب

براى كتاب حاضر، افزون بر فهرست تفصيلى مطالب.، فقط فهرست منابع.و فهرست اعلام نويسندگان.تنظيم شده، ولى ساير فهرست‌هاى فنى (مانند آيات، روايات، امكنه و...) فراهم نشده است.

كتاب حاضر مستند است و نويسنده، ارجاعاتش را به‌صورت پاورقى در پايان هر صفحه آورده است. اين پاورقى‌ها، معمولاً ارجاعى است و نويسنده نام كتاب مورد استناد و شماره جلد و صفحه مورد نظر را آورده.و گاه نام و نشان سوره‌ها و آيات مورد استفاده در متن را ذكر كرده است.

همچنين وى در برخى از پاورقى‌ها توضيحاتى اصطلاحى، روايى، رجالى و... را مطرح كرده است.

نويسنده گاه‌گاهى پاورقى‌هاى انتقادى نيز آورده است.وى گاه از جدول نيز براى تفهيم بهتر مطالب استفاده كرده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن كتاب.