سیره اخلاقی معصومین
| نام کتاب | سیره اخلاقی معصومین |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | |
| پدیدآورندگان | الهامی‌نیا، علی‌اصغر (نويسنده) |
| زبان | فارسی |
| کد کنگره | BP 26 /الف7س9* |
| موضوع | احادیث شیعه
اخلاق اسلامی چهارده معصوم - احادیث چهارده معصوم - اخلاق |
| ناشر | زمزم هدايت |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1385 هـ.ش |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE13111AUTOMATIONCODE |
سيره اخلاقى معصومين(ع)، اثر على‌اصغر الهامى‌نيا در موضوع اخلاق، به زبان فارسى است كه مطالب سودمندى را از اخلاق فردى و اجتماعى معصومين(ع) به مخاطب گوشزد مى‌كند.
ساختار
كتاب، در يك جلد تنظيم شده و بر دو بخش است:
1. اخلاق فردى، حاوى 11 درس از صفات اخلاقى؛
2. اخلاق اجتماعى، شامل 11 درس از صفات اخلاقى.
گزارش محتوا
با توجه به اينكه سيره اخلاقى پيامبر و امامان(ع)، بهترين الگو براى پيروان آنها به شمار مى‌رود؛ چنان‌كه خداوند در سوره احزاب، آيه 21 فرموده‌اند: «رسول خدا، اسوه و مقتداى پسنديده‌اى است» (اين قاعده شامل حال جانشينان برحق وى نيز مى‌شود) و پيامبر اكرم(ص)، خود فرموده‌اند: «بعثت لاتمم مكارم الاخلاق»؛ «من برانگيخته شدم تا مكارم اخلاق را تمام كنم»، مؤلف در اين كتاب، بر اساس آيات و روايات و داستان‌هاى آموزند سعى كرده اخلاق نيكو را براى مخاطبين خويش، در دو بخش فردى و اجتماعى يادآورى كند تا راهكار اخلاقى مناسبى براى پيروان آن حضرات ترسيم كرده باشد.
مؤلف، در اولين بخش كتاب، نخست، «اهتمام به نماز» را مطرح مى‌كند. ايشان در اين بخش، به تبيين نماز مى‌پردازد و نماز را از سه جهت احكام، آداب و اسرار و حقايق مورد بررسى قرار مى‌دهد و مطالبى ذكر مى‌كند، سپس به ذكر داستان‌هايى از نمازگزارن واقعى؛ يعنى حضرات معصومين(ع) مى‌پردازد. در ادامه، به اهميت و جايگاه برپاداشتن نماز اشاره مى‌كند و آن را از اهم واجبات مى‌داند و در اين راستا از روايات و داستان‌هايى نيز بهره مى‌گيرد؛ مثلا در بحبوحه جنگ صفين، اميرالمؤمنين(ع) مراقب خورشيد بود، ابن عباس پرسيد: در پى چه هستيد؟ حضرت فرمودند: منتظر ظهر هستم تا نماز بخوانيم. ابن عباس گفت: ما اينك در حال نبرديم، چه وقت نمازخواندن است؟! حضرت فرمودند: «ما براى چه با اينها مى‌جنگيم؟ جز براى نماز» (وسائل الشيعة، ج 3، ص 179).
ايشان به مذمت كسانى كه نماز را سبك مى‌شمارند، مى‌پردازد و در اين باره، به اين حديث از امام صادق(ع) متمسك مى‌شود: «ان شفاعتنا لا تنال مستخفا بالصلاة»؛ «شفاعت ما، نصيب كسى كه نماز را سبك بشمارد، نمى‌شود».
دومين صفت اخلاق فردى كه در كتاب مورد بررسى قرار گرفته، «ذكر» است. با توجه به اينكه خداوند مبدأ و منبع همه خوبى‌هاى عالم است و خير و بركت جز از او نمى‌رسد، پس ارتباط با خدا؛ يعنى ارتباط با منبع خير. علاوه بر اين، انسان ذاكر همواره خويشتن را در پرتو نور خدا مى‌بيند و از گزند هر شر و فسادى در امان مى‌ماند.
ايشان در ادامه، در مورد حقيقت ذكر چنين مى‌گويد: ذكر، همان ياد كردن خداوند با زبان و در اعماق قلب است و انسان در صورتى كه از اعماق قلب خدا را ياد كند، ياد خدا به قلب و روان او حيات واقعى مى‌بخشد و باعث شادابى و نشاط وى مى‌شود؛ هم‌چنان‌كه رسول اكرم(ص) مى‌فرمايند: «همگان تشنه مى‌ميرند، جز ذاكر خدا». (بحار الانوار، ج 78، ص 240).
مؤلف، با دو عنوان «يادآوران نمونه» و «جلوه‌هاى ياد خدا در بوستان عصمت»، به ذكر داستان‌هايى از حضرات معصومين مى‌پردازد كه پيوسته به ياد خدا بودند.
از ديگر بخش‌هاى كتاب در قسمت اخلاق فردى، مى‌توان به «انس با قرآن»، «اخلاص»، «اعتدال»، «توكل»، «تسليم و رضا»، «زهد و ساده‌زيستى»، «عزت نفس»، «كار و تلاش» و «نظم و انضباط» اشاره كرد.
بخش دوم كتاب، در مورد اخلاق اجتماعى است. مؤلف، «حسن معاشرت» را به‌عنوان اولين صفت اخلاقى اين بخش بيان مى‌كند. وى، به جايگاه رفيع نبوت و امامت و ارتباط مستقيم آن با فكر و قلب انسان‌ها اشاره مى‌كند و مهم‌ترين رسالت انبياء و اولياى الهى را تزكيه نفوس و تربيت و تزكيه انسان‌ها بيان مى‌كند كه لازمه‌اش آراسته بودن خود انبياء و اولياى الهى به صفات اخلاقى است و در اين راستا، چند نمونه از برخورد زيباى آنان را در خانواده و ميان مردم و حتى با مخالفان يادآور مى‌شود؛ به‌عنوان مثال:
«گروهى از طايفه جهنيه ميهمان امام صادق(ع) شدند. چون وقت رفتن فرارسيد، امام، زاد و توشه راه و عطايايى به آنان بخشيد، ولى به خدمتگزارانش فرمود: «از آنان كناره بگيريد و كمكشان نكنيد». مهمانان، بار خود را بستند و آماده رفتن شدند. براى وداع، خدمت امام رسيدند و عرض كردند: «اى پسر پيامبر! بسيار نيكو ميهمان‌دارى كردى، ولى چرا به خدمتگزارانت دستور دادى ما را كمك نكنند؟» امام پاسخ داد: ما اهل بيتى هستيم كه هيچ‌گاه ميهمان را براى رفتن يارى نمى‌رسانيم». (سيره اخلاقى معصومين(ع)، ص 120).
در ادامه، به صفات ديگرى از اخلاق اجتماعى با عناوين «رأفت و مهربانى»، «تواضع»، «عفو و گذشت»، «غيرت اسلامى»، «روابط اجتماعى»، «خدمت به مردم»، «حمايت از محرومان» و «مشكل‌گشايى و حفظ وحدت» پرداخته است.
وضعيت كتاب
در ابتداى كتاب، فهرست مطالب و مقدمه‌اى از تهيه‌كننده (پژوهشكده تحقيقات اسلامى) و در پايان آن، منابع مورد استفاده آمده است.
مؤلف، در جاى جاى كتاب، از آيات و روايات استفاده كرده و مطالب خود را مستند كرده است. ايشان، مصادر روايات را در پاورقى و مصادر آيات را در متن كتاب آورده است.
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب.
پیوندها
مطالعه کتاب سیره اخلاقی معصومین در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور