نفزی، محمد بن ابراهیم
| نام | نفزی، محمد بن ابراهیم |
|---|---|
| نام های دیگر | |
| نام پدر | |
| متولد | |
| محل تولد | |
| رحلت | 792 هـ.ق |
| اساتید | |
| برخی آثار | |
| کد مؤلف | AUTHORCODE8450AUTHORCODE |
«ابن عَبّاد، ابوعبدالله محمد بن ابراهيم نفزى حميرى رُندى»، فقيه، خطيب و از مشاهير صوفيه اندلس بوده است. وى در سال 733ق، در شهر رُنده به دنيا آمد. قرائت را نزد پدرش كه مردى خطيب و دانشمند بود فراگرفت و علم لغت را نزد دايى خود قاضى عبدالله فريسى آموخت و در هفت سالگى قرآن را ازبر داشت.
در رنده در مجلس درس على بن ابى‌الحسن رندى نيز حاضر مى‌شد، سپس براى تكميل تحصيلات خود به مغرب رفت و در تلمسان و فاس نزد استادانى چون ابوعبدالله تلمسانى، ابوعبدالله مقرى، ابومحمد عبدالنور عمرانى، ابوعبدالله آبلى و ابوعمران موسى عبدوسى و ديگران علم لغت، فقه، اصول، كلام و فلسفه فراگرفت.
ابن عبّاد پس از تحصيل علوم ظاهرى به علوم باطنى روى آورد و براى ملاقات صوفى مشهور ابن عاشر، ابوالعباس به سلا مهاجرت كرد و چندين سال در خدمت او بسربرد و از بزرگان اصحاب و از برگزيدگان شاگردان او شد؛ چنان‌كه ابن عاشر او را بر ديگر اصحاب خويش مقدم مى‌داشت و آنان را به پيروى و بهره‌مند شدن از او امر مى‌كرد و در باره او مى‌گفت كه ابن عبّاد به تنهايى يك امّت است.
ابن عبّاد پس از وفات ابن عاشر، براى ملاقات ابومروان عبدالملك صوفى به طنجه رفت و از مصاحبت او بهره فراوان برد و از او اجازه عام دريافت. وى هرگز ازدواج نكرد و كنيزى نيز اختيار ننمود. بيشترين بهره او از دنيا بوى خوش و بخور بود. كارهايش را خود انجام مى‌داد، لباسش در خانه وصله‌دار بود، اما وقتى كه از خانه خارج مى‌شد، روى آن، لباسى سبز يا سفيد مى‌پوشيد. در باره خصلت‌هاى معنوى او گفته‌اند كه در عبوديت و برائت از حول و قوّه غير خالق و عدم توجه به مدح و ذم مردم و اعراض از خلق و ذكر حق و سكون و زهد و صلاح ممتاز بود.
طريقه او در تصوف طريقه شاذليه بود و ظاهراً اين طريقه را از استاد خويش، ابن عاشر، گرفته بود. ابوسعيد سلوى بر روى ديوار مسجد قرويين سه بيت شعر به خط ابن عبّاد ديده بود كه مضامين عاشقانه داشت. هنگامى كه ابوسعيد اين ابيات را به سبب مضامين تغزّلى آنها با اظهار ترديد براى ابوالقاسم صيرفى نقل كرد، صيرفى يادآور شد كه اين اشعار در باره مهدى قائم سروده شده است.
در ميان شاگردان برجسته ابن عباد مى‌توان يحيى سرّاج، ابوعبدالله بن سكاك، لسان‌الدين بن خطيب و خطيب بن قنفذ را نام برد. ابن عباد پس از ملاقات با ابومروان عبدالملك صوفى به فاس رفت و در آنجا امام و خطيب مسجد قرويين شد و پس از 15 سال وعظ و ارشاد در سال 792ق وفات يافت و در محلى به نام كدية البراطل در باب الفتوح به خاك سپرده شد، اما يحيى سراج گفته است كه ابن عباد در فاس نزديك باب المسدود معروف به حمراء مدفون گشته است.
به گفته مقرى، سلطان ابوالعباس احمد بن ابى‌سالم و مردم دو شهر جديد و قديم فاس بر جنازه او حاضر شدند. همو مى‌افزايد: من قبر او را بارها در فاس زيارت كرده‌ام و او نزد مردم فاس همچون شافعى است نزد مصريان.
آثار
آثار و نوشته‌هاى ابن عباد در نشر طريقه شاذليه در مغرب و اندلس بسيار مؤثر بوده است. اين آثار عبارتند از:
1. غيث المواهب العلية فى شرح الحكم العطائية كه شرحى است بر الحكم تأليف ابن عطاء الله سكندرى؛
2. الرسائل الكبرى (اين مجموعه كه ابن عباد آن را به شاگرد خود يحيى سراج هديه كرده، مشتمل بر 38 رساله در آداب سلوك الى الله است)؛
3. الرسائل الصغرى (اين كتاب شامل 16 رساله است كه 6 رساله اول آن به محمد بن ادبيه و 9 رساله بعدى به يحيى سراج و رساله آخر به ابواسحاق ابراهيم شاطبى نوشته شده است)؛
4. ادعية مرتبة على اسماء الله الحسنى كه شرح اسماء الله الحسنى نيز ناميده شده؛
5. نظم الحكم العطائية؛
6. تحقيق العلامة فى احكام الامامة؛
7. مجموعه خطب، مشتمل بر خطبه‌هاى ابن عباد در مسجد قرويين فاس؛
8. رسائل على قوت القلوب؛
9. اجوبة فى مسائل العلوم.
بستانى و زركلى كتابى از تأليفات او با عنوان «كفاية المحتاج» ياد كرده‌اند. برخى از اشعار او را ابن خطيب نقل كرده است.
منابع مقاله
دايرةالمعارف بزرگ اسلامى، ج 4، ص 180.