دانشنامه فاطمی
ضرورت تدوین دانشنامه فاطمی(س) یکی از مؤثرترین شیوه‌های تربیت، ارائه الگوهای شایسته و تأکید بر پیروی از ایشان است. به فرموده قرآن، پیامبر اعظم(ص) اسوه حسنه همه خداباوران است (احزاب، 21 )؛ و فاطمه(س) استمرار اسوه حسنه است. با توجه به لزوم اسوه‌پذیری از حضرت زهرا(س) و همچنین نبود کتاب مرجعی که بتواند در بحران فکری و فرهنگی عصر حاضر، در حوزه مطالعات زنان، به تبیین مبانی حقوق و حرمت زن در اسلام با ارائه الگوی عینی زن مسلمان بپردازد، تدوین دانشنامه فاطمی(س) در دستور کار قرار گرفت.
اهداف دانشنامه فاطمی(س)
در تألیف این دانشنامه، هدف های ذیل در نظر بوده است:
1. تبیین جامع و علمی تاریخ زندگانی و جایگاه الهی حضرت فاطمه(س)، به منظور رفع ابهامات و پاسخ‌گویی به شبهات كلامی و تاریخی و نیز روشنگری و تحلیل تحریفات و انحرافات؛
2. توصیف و تحلیل بینش، شخصیت و كنش (تعالیم، اخلاق و سیره) آن بزرگوار، به‌مثابه نمونه انسان كامل، به‌منظور ارائه الگوی عینی زن مسلمان؛
3. تبیین ماهیت، مرتبت و حرمت حقوق زن، مبانی و منزلت نهاد خانواده و حقوق و تكالیف زنان از منظر اسلام، به‌منظور روشنگری، رفع شبهات، و تحریف‌زدایی از این موضوعات؛
4. گزارش نظریه‌های معارض با اندیشه دینی و نگرشهای متحجرانه و متجددانه درباره زن و نهاد خانواده و نقد آنها.
برآيند دانشنامه
محصول تلاش جمعی همکاران دانشنامه، اثری است که سعی شده این ویژگی‌ها را داشته باشد:
1. مرجعیت علمی: در مجموعه حاضر، ضمن اعتراف به اینکه آنچه انجام پذیرفته است، با شأن حضرت فاطمه(س) فاصله بسیار دارد، در حد امکان سعی شده است حاصل پژوهش، حاوی مهم‌ترین و تحلیلی‌ترین اطلاعات باشد و كم‌وبیش خواننده را از مراجعه به منابع دیگر ـ جز برای آگاهی از جزئیات و تفصیل بیشتر ـ بی‌نیاز سازد و نیز مرجعی برای اهل تحقیق باشد.
2. ارائه الگوی زن مسلمان: هدف اساسی تولید این دانشنامه، آشنایی با آن حضرت(س) برای الگوگیری از رفتار و منش ایشان است؛ ازاین‌رو، افزون بر گزارش جامع از زندگی و منزلت ایشان، سیره ایشان در امور اخلاقی، عبادی، معنوی، همسرداری، خانه‌داری، تربیت فرزند و امور فرهنگی و اجتماعی و سیاسی، بررسی و هر کدام در مقاله‌ای مستقل تألیف شده است.
با رویکرد توصیفی و تحلیلی در نگارش مقالات، کوشیده شده به دور از احساسات و غلو یا انکار، آن حضرت(س) معرفی شود و ضمن بیان شخصیت و منزلت ملکوتی و مقام والای معنوی، تصویری روشن برای همگان ارائه گردد تا امکان الگوگیری از آن حضرت(س) فراهم آید.
3. دفاع عالمانه از حقایق تاریخی: در این دانشنامه، با زبان و روش علمی و استناد به منابع معتبر شیعه و اهل‌سنّت، به دفاع از حقایق و رخدادهای تاریخی، همان‌گونه که بوده، پرداخته شده و از اظهارنظرهای غیر مستند و دخالت دادن احساسات، پرهیز گردیده است.
4. فراهم ساختن امکان سنجش و قضاوت علمی: سعی شده است مقالات به گونه‌ای تألیف شوند که امکان سنجش علمی درباره چگونگی حوادث و نقل گزارشهای تاریخی و روایی، به وجود آید.
5. ارائة منظومه معرفتی: در مقالات اندیشه‌ای و حِکَمی، سعی شده است یک دستگاه منسجم فکری و منظومه‌ای معرفتی، با محوریت رابطه انسان کامل با آفریدگار، ارائه گردد.
ساختار علمی دانشنامه
بر اساس اهداف فوق،مباحث این دانشنامه در ساختار علمی موضوعی در 118 مدخل و در دو بخش کلان ترتیب یافت: 1. زندگی، منزلت و سیره و آثار و معارف حضرت فاطمه(س)، که بخش اصلی را با 69 مدخل در سه جلد تشکیل می‌دهد. جلد اول: حوادث زندگی حضرت(س) از ولادت تا شهادت و همه اشخاص مرتبط با ایشان. جلد دوم: اسماء و اوصاف، فضایل و ویژگیهای ممتاز شخصیت حضرت(س) ازعصمت وعلم و شفاعت و بررسی ابعاد مختلف سیره ایشان، جایگاه حضرت(س) نزد دیگران؛ کتاب‌شناسی حضرت(س)؛ جلدسوم: معارف فاطمی(س)، معرفی آثار برجای‌مانده از آن حضرت(س) از احادیث و خطبه‌ها و اشعار به عنوان منابع معارف فاطمی(س)؛ طرح و تحلیل اندیشه و تعالیم فكری ایشان درمباحث حكمی و معارف دینی؛ 2. بخش ملحقات: بخش ملحقات دانشنامه، این بخش نیز در دو محور مباحث فقهی و حقوقی و مباحث اجتماعی راجع به زن و خانواده در سه جلد و 49 مقاله سامان یافته است. جلد چهارم وپنجم و ششم: بر اساس این دو رویکرد حقوقی واجتماعی مباحثی مانند تبیین جایگاه زن؛ مبانی حرمت وحقوق زن؛ حقوق و تکالیف زن در زندگی فردی، خانوادگی و اجتماعی و برخی از نظریه‌های معارض با اندیشه دینی و نقد آنها مطرح شده است. آدرس: مقدمه دانشنامه جلد 1: 32- 47