فرهنگ‌نامه زیارت

فرهنگ نامه زیارت

نام کتاب	فرهنگ نامه زیارت
نام های دیگر کتاب
پدیدآورندگان	محدثی، جواد (نويسنده)
زبان	فارسی
کد کنگره
موضوع
ناشر	مشعر
مکان نشر	تهران - ایران
سال نشر
کد اتوماسیون	AUTOMATIONCODE19739AUTOMATIONCODE

معرفى اجمالى

«فرهنگ‌نامه زيارت»، اثر جواد محدثى (متولد سراب، 1332ش) است كه نويسنده در آن، تعداد 140 عدد از واژگان و اصطلاحات حجّ و زيارت را به‌صورت الفبايى توضيح داده است.

مخاطبان، عموم مردم و زائران خانه خدا و... هستند و به همين جهت، مطالب به‌صورت آسان و بدون استناد به منابع مطرح شده است.

ساختار

كتاب حاضر، از مقدمه نويسنده و متن اصلى (فرهنگ‌نامه الفبايى از حرف الف تا و) تشكيل شده است. روش نويسنده در اين كتاب، شناسايى اصطلاحات و توضيح بدون استناد است.

گزارش محتوا

برخى از نكات جالب و آموزنده اين اثر عبارت است از:

1. نويسنده در مقدمه‌اش كه آن را در قم، تاريخ مهر 1387ش نوشته، چنين آورده است: «آنچه در اين كتاب مى‌خوانيد، اطلاعاتى فشرده و كوتاه درباره كلمات و تعابيرى است كه به‌نوعى با مقوله «زيارت و زائر» ارتباط دارد، از قبيل: مفاهيم و موضوعات، آداب و سنن، اصطلاحات، اماكن، اشخاص و... بسيارى از اينها در ميان زائران و آشنايان با آموزه‌هاى دينى و سنن مذهبى، رايج و مشهور است، امّا گاهى به معنا و ريشه آن‌ها كمتر توجّه مى‌شود.

از آنجا كه مخاطبان اين اثر، عموم اهل مطالعه در نظر گرفته شده، از آوردن بحث‌هاى تخصّصى و سنگين يا ذكر منابع و مستندات پرهيز شده است، تا بهره‌ورى از آن آسان‌تر و فراگيرتر باشد»

2. آداب زيارت: رفتن به زيارت حرم‌هاى معصومين، آداب خاصّى دارد و مراعات آن‌ها، نشانه معرفت و ادب نسبت به صاحب قبر است. مسائلى از قبيل: غسل زيارت، با وضو بودن، لباس تميز و آراسته پوشيدن، خضوع و خشوع داشتن، ذكر گفتن، اذن دخول خواندن، بوسيدن ضريح و ادب نسبت به قبر مطهّر، پرهيز از كارهاى لغو، خواندن زيارت‌نامه، دعا و تلاوت و نماز در كنار قبر، از جمله آداب زيارت است كه بر تأثير تربيتى و ثواب آن مى‌افزايد

3. امام الحرمين: حرمين، به دو شهر مقدس مكّه و مدينه گفته مى‌شود. كسى كه در اين دو شهر، پيشوا و مقتداى مردم باشد و در فقه و احكام به او رجوع كنند، يا كسى كه امام جماعت در اين دو شهر باشد، «امام الحرمين» ناميده مى‌شود. يكى از معروف‌ترين كسانى كه چنين لقبى دارند «امام الحرمين جوينى» دانشمند اشعرى مذهب قرن پنجم است

4. بقيع: نام قبرستانى قديمى در شهر مدينه كه مدفن چهار امام شيعه، عباس عموى پيامبر، فاطمه بنت اسد، همسران پيامبر، عمه‌هاى پيامبر و بسيارى از صحابه، علما و بزرگان در آنجاست. به آن «بقيع الغرقد» هم مى‌گفتند. از ريشه بقعه است. قبور اين بزرگان، روزگارى قبه و بارگاه داشته كه سال‌ها پيش به دست وهابى‌ها تخريب شده است. پيامبر خدا(ص) بارها به زيارت قبور مدفونين در بقيع مى‌رفت و براى آنان دعا مى‌كرد. وضع كنونى و ويرانى بقيع، گواه مظلوميت اهل‌بيت است.

5. بين الحرمين: فاصله و محدوده ميان دو حرم را «بين الحرمين» گويند. در مدينه منوّره، محدوده بين حرم پيامبر و قبرستان بقيع را كه حرم چهار امام است و در كربلا محدوده بين حرم امام حسين و حرم حضرت اباالفضل را بين الحرمين گويند و مكانى است كه شرافت خاصّ دارد. در تهران هم به بازار بين مسجد امام خمينى و مسجد جامع، بازار بين الحرمين گفته مى‌شود

6. تلّ زينبيّه: در حادثه عاشورا، بلندى و تپه‌اى ميان خيمه‌هاى امام حسين(ع) و ميدان نبرد وجود داشته و حضرت زينب(س) گاهى براى اطلاع از اوضاع ميدان و حال برادرش به بالاى آن مى‌رفته است. آن تپه به «تلّ زينبيّه» مشهور است و امروز به‌صورت يك ساختمان، نزديكى حرم سيدالشهدا(ع)است و زوّار به زيارت آن مى‌روند و با آن حادثه تجديد خاطره مى‌كنند

7. توسّل: وسيله و واسطه آوردن، پيامبر و اهل‌بيت را نزد خداوند، شفيع و واسطه قرار دادن جهت استجابت دعاها و آمرزش گناهان. توسّل به اهل‌بيت مورد سفارش پيشوايان دينى است و در قرآن كريم هم آمده است كه گنهكاران اگر به پيامبر خدا توسّل جويند و آن حضرت در حقّ آنان استغفار كند و از خدا آمرزش بخواهد، خدا را آمرزنده خواهند يافتدر «دعاى توسّل»، نيايشگر و متوسّل، چهارده معصوم را نزد خدا وسيله قرار مى‌دهد و حاجتش را از خدا مى‌طلبد

8. جمكران: مسجدى در چند كيلومترى قم، نزديك روستاى جمكران كه در سال 393ق، به دستور امام زمان(ع) و به دست حسن بن مثله جمكرانى ساخته شده است. اين مسجد، در سال‌هاى اخير موقعيت و شهرت بسيارى يافته و در ايام سال، به‌خصوص در شب‌هاى چهارشنبه و نيمه شعبان، عدّه بسيارى براى زيارت و عبادت به آنجا مى‌روند و نماز مخصوصى دارد

9. زيارت اربعين: زيارتى كه در روز اربعين امام حسين(ع) (20 ماه صفر) انجام مى‌گيرد. زيارت اربعين از نشانه‌هاى مؤمن راستين بشمار آمده است. متن زيارت‌نامه‌اى كه در اربعين (چه در كربلا يا از راه دور) خوانده مى‌شود و به «زيارت اربعين» مشهور است، از امام صادق(ع) روايت شده و در كتاب‌هاى دعا آمده است. جابر و عطيّه، دو شخصيتى بودند كه در اولين اربعين پس از عاشورا قبر سيدالشهدا(ع)را زيارت كردند

10. زيارت عاشورا: متن زيارت‌نامه‌اى كه در روز عاشورا و در همه ايام سال، خطاب به امام حسين و شهداى كربلا خوانده مى‌شود و از امام محمد باقر(ع) روايت شده است و بيشترين تكيه آن بر تولّى و تبرّى و بيزارى از قاتلان امام حسين(ع) و دشمنان اهل‌بيت است. به زيارت امام حسين رفتن در روز عاشورا هم كه احياى نام او و حادثه كربلاست، زيارت عاشورا ناميده مى‌شود

11. مَشهد: محلّ شهادت، شهادتگاه، تربت شهيد، محلّ حضور و گرد آمدن مردم، حرم و زيارتگاه. مشهد نام شهرى است در خراسان كه مدفن حضرت رضا(ع)در آنجاست و به مشهد مقدّس مشهور است و قبلاً به آن طوس مى‌گفتند. جمع آن مشاهد است. به حرم‌هاى معصومين و تربت پاك امامان، مشاهد شريفه و مشاهد مشرّفه گفته مى‌شود. به حرم حضرت رضا(ع)مشهد رضوى و به مرقد امام على(ع) مشهد علوى و به حرم سيدالشهدا(ع)مشهد حائرى يا حسينى گفته مى‌شود. به كسى كه به زيارت خراسان و امام رضا(ع) رفته باشد، «مشهدى» گويند

12. وادى‌السّلام: نام قبرستان قديمى و بسيار بزرگ كه در نجف اشرف است و قبر بسيارى از علما و بزرگان در آنجاست، از جمله قبر حضرت هود و حضرت صالح. در روايات آمده كه روح انسان‌هاى باايمان پس از مرگ به وادى‌السلام منتقل مى‌شود. وادى‌السلام از جاهاى ديدنى نجف است و مردم به زيارت آن مى‌روند

وضعيت كتاب

اين اثر، براى عموم نوشته شده و به همين جهت، كتاب، مستند نيست و ارجاع و توضيحى در آن مشاهده نمى‌شود، جز دو پاورقى: يك مورد تعيين نام شاعرو يك مورد استناد به بحار الأنوارو گاه تعيين نام و نشان آيه با ارجاع درون‌متنىهمچنين نويسنده محترم گاه شبكه ارتباطى بين واژگان و اصطلاحات را برقرار كرده است

منابع مقاله

مقدمه و متن كتاب.