نهاية الوصول إلی علم الأصول
| نام کتاب | نهایة الوصول إلی علم الأصول |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | |
| پدیدآورندگان | علامه حلی، حسن بن یوسف (نويسنده)
سبحانی تبریزی، جعفر (اشراف) بهادری، ابراهیم (محقق) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | BP 158/8 /ع8ن9 |
| موضوع | اصول فقه شیعه - قرن 8ق. |
| ناشر | مؤسسة الإمام الصادق(علیه‌السلام) |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1425 هـ.ق |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE2791AUTOMATIONCODE |
معرفى اجمالى
نهاية الوصول الى علم الاصول، به زبان عربى، اثر علامه حلى است.
ساختار
كتاب، داراى 13 مقصد به ترتيب 7 و 8 و 2 و 8 فصلى و 4 و 3 بابى و 7 مبحثى و 4 و 7 و 7 و 7 و 7 و 4 فصلى است و در پنج جزء تنظيم شده است.
گزارش محتوا
علامه حلّى، در هر مقصدى از اين كتاب، به بيان ماهيّت و تعريف موضوع بحث مى‌پردازد تا محلّ بحث منقّح شود و احكام و مسائل آن را مورد بررسى قرار مى‌دهد و اقوالِ گوناگون در مورد آن را با ذكر ادلّه هر كدام، بيان كرده و در صورت لزوم به ردّ آنها مى‌پردازد و در آخر قول مختار را با ذكر براهين قاطع، بيان مى‌كند.
كتاب، با خطبه و بيان نياز انسان به تكاليف و احكام الهى و جايگاه اصول فقه در آن و بيان سبب تأليف كتاب و معرفى آن شروع مى‌شود.
در مقصد اوّل، بيان مقدماتى، همچون تعريف و موضوع علم اصول را ضرورى مى‌داند و به تفصيل از آنها ياد مى‌كند. وى، در باره حد علم و ظن و دليل، حكم و تقسيم حكم، حسن و قبح افعال و اجزاء سخن مى‌گويد.
مقصد دوّم، در باره لغات است و در آن، از مباحث وضع، دلالت الفاظ، اسماى مشتق، الفاظ مترادف و مشترك، حقيقت و مجاز، تعارض احوال و تفسير حروف، به تفصيل ياد شده است.
مقصد سوّم، در كيفيّت استدلال به خطاب الله تعالى است كه داراى دو فصل است: فصل اوّل، در مباحث قرآنى و فصل دوّم، در احكام خطاب الهى است. مقصد چهارم، در امر و نهى و شامل هشت فصل است و در آن، مباحث صيغه امر و مادّه آن، مقتضيات صيغه، اقسام امر، احكام وجوب، احكام مامورٌبه، احكام مأمور و مسائل نهى، به تفصيل مورد بررسى و تطبيق قرار گرفته است.
مقصد پنجم، در عموم و خصوص است كه شامل چهار باب و يك خاتمه است. اين مقصد، بيشترين حجم كتاب را به خود اختصاص داده است و در آن، مباحث عموم و خصوص، الفاظ عموم، تخصيص و انواع مخصّص، مطلق و مقيّد و بناى عام بر خاص بحث و بررسى شده است.
مقصد ششم، در ديگر صفات دلالت است كه خود شامل سه باب و هر باب چند فصل و مبحث مى‌شود و در آن مباحث مجمل و مبيّن، ظاهر و مأول و منطوق و مفهوم مورد بررسى قرار گرفته است. مقصد هفتم، در افعال است كه خود شامل چند مبحث از قبيل عصمت انبياء، موافقت يا مخالفت با پيامبر، احكام فعل پيامبر(ص)، راهِ شناخت افعالِ حضرت و احكام تعارض اقوال و افعال مى‌باشد. مقصد هشتم، در نسخ است و خود شامل چهار فصل و هر فصل شامل چند بحث است و در آن، مباحث حقيقت نسخ، جواز نسخ، احكام منسوخ و ناسخ بررسى شده است.
مقصد نهم، در اجماع است كه خود شامل هفت فصل و هر فصل شامل چند بحث است و در آن، مباحث ماهيّت و حجيّت اجماع، مواردى كه خارج از اجماع شده، ولى در واقع داخل است و بالعكس، مدرك اجماع، احكام مجمعين، حكم ثابت شده توسّط اجماع و احكام اجماع به تفصيل مورد مباحثه و مناظره قرار مى‌گيرد.
مقصد دهم، در مورد خبر(سنّت) است كه شامل هفت فصل و هر فصل شامل چند بحث از قبيل ماهيّت خبر، احكام متواتر، اخبار معلوم الصدق، اخبار مقطوع الكذب، خبر واحد و شرايط راوى مى‌باشد. مقصد يادزهم، در باره قياس است كه شامل هفت فصل و هر فصل شامل چند بحث و هر بحث شامل چند مطلب از قبيل ماهيت و اركان و تقسيم قياس، راه‌هاى تعليل، مبطلات علّت، مصحّحات تعليل، احكام و اركان قياس و اعتراضات مى‌باشد.
مقصد دوازدهم، در مورد استدلال است كه خود شامل هفت فصل و هر فصل شامل چند بحث از قبيل تلازم، استصحاب، استحسان، مصالح مرسله، شرايع سابقه، مذهب صحابى و استقراء و امثال آن مى‌باشد.
مقصد سيزدهم، در باره اجتهاد و تقليد و تعادل و تراجيح است و خود شامل چهار فصل و هر فصل حاوى چند بحث از قبيل اجتهاد و احكام آن، تقليد و شرايط آن، تراجيح و مرجّحات معتبر و غير معتبر مى‌باشد.
علاّمه، در مقام بيان اقوال و نظريات ديگر اصوليان شيعه و سنّى و ارباب مذاهب فقهى و كلامى، منصفانه تلاش مى‌كند كه بدون هيچ كمى يا افزونى آنها را نقل نمايد. بيان رسا و رعايت ايجاز، در عين توجّه به بيان همه نظريات و ادلّه، تقسيم‌بندى‌هاى راه‌گشا و توضيحات لازم در برخى موارد از امتيازات تدوين و تأليف اين كتاب است.
پیوندها
مطالعه کتاب نهایة الوصول إلی علم الأصول در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور