تشیع
| نام کتاب | تشیع |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | |
| پدیدآورندگان | هالم، هاینس (نويسنده)
اکبری، محمدتقی (مترجم) |
| زبان | فارسی |
| کد کنگره | BP 211/5 /ﻫ2ت5 |
| موضوع | شیعه
شیعه - تاریخ |
| ناشر | نشر اديان |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1389 هـ.ش |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE16729AUTOMATIONCODE |
معرفى اجمالى
تشيع اثر دكتر هاينس هالم نويسنده آلمانى است كه به همت جناب آقاى محمد تقى اكبرى از زبان انگليسى به فارسى برگردانده شده است.
آقاى رسول جعفريان بازنگرى كامل و افزودن پاورقى‌هاى سودمند و آقاى محمد حسن محمدى مظفر مقابله كامل ترجمه با متن اصلى را به عهده داشته‌اند ....[۱]
ساختار
كتاب حاضر مشتمل بر يادداشتى از ويراستار، پيشگفتارى از مؤلف و متن اثر است. مطالب متن در پنج فصل تنظيم شده كه عناوين آن به ترتيب عبارت است از: 1. در مورد منشاء شيعه، 2. در مورد مذهب شيعه اثناعشرى يا اماميه، 3. در مورد غلو، و غاليان كوفى، 4. پيرامون مذهب اسماعيليه يا شيعيان هفت امامى، 5. مذهب زيديه.
گزارش محتوا
مؤلف در پيشگفتار كتاب، گرايش ناگهانى به تشيع، پس از انقلاب اسلامى را اين‌گونه توضيح مى‌دهد: «به‌رغم آن‌كه ده درصد از جمعيت قريب به يك ميلياردى مسلمانان در جهان امروز پيرو مذهب شيعه هستند، پيش از انقلاب اسلامى ايران در سال 1357ش، به زحمت مى‌توان در جهان افرادى را يافت كه به تشيع توجه كرده باشند. امروزه، آثار و نوشته‌هاى مربوط به تشيع غالباً خالى از حبّ و بغض، نيست و بسيارى از اين موارد بايد از اصل آن پيراسته شود. ظهور ناگهانى علاقه به تشيع ناشى از رويدادهاى سياسى، و به‌ويژه ترس‌هاى حاصل از آن رويدادهاست ....[۲]
نويسنده در فصل اول كتاب كه درباره منشا شيعه است از علّت بروز انشعاب اوليّه در اسلام كه هنوز هم از ميان نرفته است، سخن مى‌گويد و ريشه آن را در مخالفت‌ها و تنش‌هايى اجتماعى مى‌داند كه در همان زمان در جامعه اسلامى به چشم مى‌خورد ....[۳]
نويسنده در فصل دوم با عنوان اماميّه يا شيعه دوازده‌امامى به اختصار شرح حال امام صادق(ع) و امامان پس از وى تا حضرت مهدى(عج) را متذكر شده است. وى همانند بسيارى از مستشرقين در تبيين بخشى از مبانى اعتقادى شيعه به انحراف رفته است؛ چنانكه در بخشى از بحث چنين مى‌نويسد: «اين ترديد وجود دارد كه آيا پدر و جد صادق(ع) در دوران عمرشان امام شناخته مى‌شدند يانه؟ و ممكن است آنها بعداً امام پنجم يا ششم [پنجم يا چهارم] به شمار آمده‌اند» و آقاى رسول جعفريان در پاورقى اين اشتباه را با اين عبارت رد مى‌كند كه «پيوستگى تاريخى شيعه امامى اين احتمال يا ترديد را رد مى‌كند. در واقع بدون اين پيوستگى امكان چنين امرى نبود» ....[۴]
فصل سوم كتاب با اين عبارت آغاز شده است «تشيع از آغاز روشى داشته است كه با وجود متكى بودنش به امامان، آيينى بدعت‌آميز شناخته شده و اماميه راست آيين را به غلو متهم كرده است» ....[۵]
نويسنده در اين فصل ابتدا غلات كوفى را معرفى و سپس اعتقادات غلات امروزى را كه مشهور به اهل حق و نصيريه هستند را مورد بررسى قرار مى‌دهد. او درباره اهل حق مى‌نويسد: «اساساً مذهب اهل حق يك عقيده اساطيرى شرك‌آميز و داراى ظاهرى اسلامى كه ريشه هندو-ايرانى دارد» ....[۶]
وى در فصل چهارم در مورد اسماعيليه و امامت فاطميان و فرقه‌هاى اسماعيليه مورد بررسى قرار داده است. وى بيان مى‌كند كه نام‌هاى معمول براى دومين شاخه تشيع، غيردقيق و گمراه‌كننده است. واژه سبعيّه (از لغت عربى سبع، به معنى هفت)- در قياس با «شيعه اثنى عشريه» (دوازده‌امامى)- اين تصور را پديد مى‌آورد كه اين گروه از شيعيان به سلسله‌اى فقط متشكل از هفت امام معتقداند. درحالى‌كه اين تصوّر بى‌ترديد در دوران آغازين نهضت، و پس از آن براى معتقدان پيشين موسوم به قرمطيان صادق بود، اما ساير گروه‌ها، دودمان امامان را ادامه دادند؛ بدين ترتيب آغاخان فعلى را پيروانش امام چهل و نهم مى‌دانند ....[۷]
نويسنده در فصل پنجم در مورد زيديه چنين مى‌نويسد كه: سنت فقهى زيديان به زيد بن على، نوه امام حسين (ع) و برادر ناتنى امام پنجم شيعيان دوازده امامى، محمد باقر (ع) كه در سال 122ق740/م در جريان يك شورش نافرجام عليه هشام خليفه اموى در كوفه به قتل رسيد باز مى‌گردد. با وجود اين، آثار فقهى منسوب به زيد موثق نيستند. آنها حاصل عقايد مذهب زيدى كه در نيمه دوم قرن دوم/ هشتم در كوفه توسعه يافت محسوب مى‌شوند. در ميان قديمى‌ترين شعبه‌هاى زيدى كه مورد توجه عالمان ملل و نحل عرب قرار گرفت، جارودى‌هاى دقيق و سخت‌گير هستند كه شايسته است مورد اشاره خاص قرار گيرند. اينان تنها افرادى هستند كه على(ع) را جانشين برحق تعيين شده پيامبر(ص) مى‌شناسند (درصورتى كه بُتريه ابوبكر و عمر را خليفه مى‌شناختند). آنها در انتظار آن بودند كه امام راستين با توسل به شمشير، حقوق خود را از غاصبان خواهد گرفت ....[۸]
وضعيت كتاب
فهرست مطالب كتاب در ابتدا و نمايه الفاظ در انتهاى آن ذكر شده است.
در پاورقى‌هاى كتاب علاوه بر ذكر منابع، توضيحات و نقدهاى ارزشمندى از رسول جعفريان با لفظ (ج) و مترجم كتاب آمده است. منابع هر فصل از كتاب به تفكيك منابع دست اول و دوم در انتهاى آن فصل شده است.
پانویس
منبع مقاله
مقدمه و متن كتاب.