قرافی، محمد بن یحیی
| نام | قرافی، محمد بن یحیی |
|---|---|
| نام های دیگر | بدرالدين قرافى |
| نام پدر | |
| متولد | |
| محل تولد | قاهره |
| رحلت | 1008 هـ.ق |
| اساتید | |
| برخی آثار | نفائس الأصول في شرح المحصول |
| کد مولف | AUTHORCODE4252AUTHORCODE |
بدرالدين محمد بن يحيى بن عمر قَرافى، عالم و مؤلف و قاضى مالكى مصر در سال 939ق، در قرافه (ناحيه‌اى در قاهره) به دنيا آمد و به گفته خودش چون روز تولدش با 27 رمضان، از شب‌هاى قدر، مصادف بود، به بدرالدين ملقّب شد.
در خانواده‌اى اهل علم پرورش يافت و پدرش، شمس‌الدين يحيى بن عمر قرافى (متوفى 946)، اولين استاد او بود و بدرالدين كتاب «مختصر» خليل بن اسحاق جندى، در فقه مالكى، را نزد وى خواند. برخى از استادان او عبارتند از: عبدالرحمان بن على اجهورى (متوفى 957) و شيخ زين‌الدين احمد الجَيزى (متوفى 979)، در فقه؛ در حديث، عبدالرحمان مغربى تاجورى (متوفى 960)، جمال‌الدين يوسف بن شيخ زكريّا و نجم‌الغيطى (متوفى 981) و ابوعبداللّه بن ابى‌الصّفا بكرى. چنان‌كه از تأليفاتش برمى‌آيد، از علوم لغت و ادب عصر خود نيز بهره داشت؛ بااين‌همه، هيچ‌گاه تدريس نكرد.
قرافى كه محبى او را رئيس علماى مصر در عصر خودش خوانده، به سبب مقام قضا، حل معضلات فقهى و تأليفاتش شهرت داشته است. در هفده سالگى به مقام قضا برگزيده شد و مدت پنجاه سال در اين سمت باقى ماند. تُنْبَكْتى او را از مشايخى دانسته كه علم و صلاح را با هم داشته‌اند. در 1008، يا به گفته تنبكتى در 1009، در قاهره درگذشت.
او آثار بسيارى، به نظم و نثر، داشته و به گفته عبدالكريم منشى تعداد كمى از آنها به ما رسيده است. مهم‌ترين اثر او، «توشيح الديباج و حلية الابتهاج»، ذيلى است بر كتاب «الديباج المذهب» ابن فَرحون ابراهيم بن على بن محمد، در طبقات مالكيه.
ديگر آثار او عبارتند از
در لغت:
- القول المأنوس بتحرير ما في القاموس؛
- حاشيه بر القاموس المحيط فيروزآبادى؛
- بهجة النفوس بين الصحاح و القاموس؛
- التحرير في تحقيق التوكيد و التأكيد.
در فقه:
- شرح الموطأ مالك؛
- شرح مختصر خليل بن اسحاق؛
- شرح التهذيب.
در تفسير و حديث:
- في مخرج حديث «لولاك لما خلقت الأفلاك»؛
- رساله در پاسخ به سؤال‌هايى كه از قرافى كرده‌اند؛
- شرف البدر بضياء ليلة القدر؛
- الدّر الفريد في الكلام على مواضع من كلام اللّه المجيد.
مجموعه رسالات قرافى عبارت از چند رساله فقهى است، مانند: «الدّرة المُنيفة في الفراغ عن الوظيفة»؛ «الجواهر المنتشرة في هبة السيد لأم الولد و المدبرة»؛ «تحقيق الإبانة في صحة إسقاط ما لم يجب من الحضانة».
منابع مقاله
دانشنامه جهان اسلام، ج 2، ص 493، به قلم عبدالله كيانى.