پرسمان عصمت: شرحی بر آیه تطهیر
| نام کتاب | پرسمان عصمت: شرحی بر آیه تطهیر |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | شرحي بر آيه تطهير |
| پدیدآورندگان | بابایی، علی‌اکبر (نويسنده) |
| زبان | فارسي عربي |
| کد کنگره | BP 102/654 /ب2پ4 |
| موضوع | تفاسير (سوره احزاب. آيه التطهير)
خاندان نبوت در قرآن عصمت (اسلام) - جنبههاي قرآني |
| ناشر | پژوهشگاه حوزه و دانشگاه |
| مکان نشر | ايران - قم |
| سال نشر | مجلد1: 1388ش |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE19597AUTOMATIONCODE |
معرفی اجمالی
پرسمان عصمت: شرحی بر آیه تطهیر، اثر علی‌اکبر بابایی به‌منظور پاسخ به شبهات و نیز رفع غبار از فضای فهم آیه تطهیر و روشن شدن دلالت آن بر عصمت اهل بیت پیامبر(ص) نوشته شده است.
ساختار
کتاب، مشتمل بر شش فصل و یک مقدمه کوتاه است. در مقدمه سه سؤال مطرح شده است، در ارتباط با اینکه بررسی آیه تطهیر با وجود کتاب‌های زیادی که در این زمینه نوشته شده‌است، چه ضرورتی دارد[۱].
گزارش محتوا
فصل اول کتاب به بیان شأن نزول آیه تطهیر اختصاص دارد. در این فصل درباره مباحث شأن نزول آیات کریمه و اینکه آیات قرآن به این صورت نبوده که پیوسته و یکجا نازل شده باشد، سخن به میان آمده است. به اعتقاد نویسنده، دلایلی وجود دارد که بخشی از سوره‌ها یکجا نازل شده است، اما در کنار آن بسیاری از سوره‌ها یکجا نازل نشده و از جمله می‌توان به سوره احزاب اشاره کرد. گفتنی است، برخی حتی ده سبب نزول برای یک آیه ذکر کرده‌اند. در این بخش نتیجه گرفته شده که گاه می‌شود که یک آیه و یا نصف یک آیه نزول مستقل داشته و آیه تطهیر از همین قبیل است[۲].
در فصل دوم تبیین مفردات آیه انجام گرفته و واژه‌های این آیه کریمه از جمله «إنما»، لام «ليذهب» و «تطهیر» بررسی شده است. نگارنده در این فصل، از تفاسیر و کتب نحوی شاهد آورده که خبرگان ادبیات عرب معمولا «إنما» را برای حصر معرفی کردند. فخر رازی در ذیل آیه برای اینکه استدلال شیعه را رد کند، مدعی شده است که «إنما» برای حصر نیست؛ بااینکه خود وی در ذیل برخی آیات دیگر قائل به حصر شده است، ولی در اینجا گفته است که برای تأکید است و دلایلی ذکر می‌کند که مؤلف در این بخش، مخدوش بودن این دلایل را اثبات می‌کند[۳].
درباره لام «ليذهب» چهار قول مطرح است که در این فصل پس از بررسی این چهار نظریه، قول مختار برگزیده شده است. درباره کلمه «يريد»، هم درباره ماده «اراده» بحث شده و هم هیئت آن‌که فعل مضارع است، بررسی شده؛ از جمله اینکه فعل مضارع... گاهی بر معنای استمرار دلالت می‌کند و زمان در آن ملحوظ نیست. در اینجا ثابت شده که هیئت مضارع برای استمرار است و نه برای اینکه بگوید در آینده چنین چیزی را اراده می‌کند[۴].
به باور نگارنده کتاب، کلمه «اذهاب» همیشه به معنای بردن نیست و گاهی به معنای دور کرن است. وی در کتاب، قرائنی ذکر کرده که به معنای دور کردن است و به معنای بردن نیست؛ زیرا اگر به معنای بردن باشد، مستلزم این است که یک نحو پلیدی است و سپس خدای متعال آن را پاک می‌کند، اما با توجه به معنای دور کردن؛ یعنی خداوند متعال مانعی به وجود می‌آورد که پلیدی عارض بر این ذوات قدسیه نشود[۵].
درباره خود کلمه «تطهیر» از این جهت که هیئت تفعیل اینجا چه معنایی را اراده کرده است، در این فصل بحث شده است و خود ماده «طهارت» که همیشه به معنای عدمی است و یا اینکه گاهی به معنای وجودی هم به کار می‌رود، بررسی شده است. همچنین در این فصل، کلمه «أهل» و «البيت» و ترکیب آن دو با یکدیگر را بررسی نموده و اینکه آیا صرفا معنای عرفی دارد و یا معنای شرعی دارد؟ به‌عنوان نمونه واژه «صلات» در عرف به معنای دعا و در شرع به معنای نماز است. آیا این اصطلاح شرعی درباره «اهلبیت(ع)» وجود داشته است[۶].
نگارنده در فصل بعدی، دلالت شرعی آیه کریمه بر عصمت اهلبیت(ع) را توضیح داده و سؤالاتی را که در این رابطه مطرح بوده و گاهی با آیات دیگر نقض شده است، پاسخ داده است[۷].
در فصل چهارم، قلمرو و ابعاد عصمت بررسی شده است؛ یعنی این آیه شریفه اطلاق و دلالت بر عصمت مطلقه اهلبیت(ع) دارد و نگارنده در این راستا اشکالاتی را که مطرح بوده، پاسخ داده است[۸].
فصل پنجم درباره مصادیق اهلبیت(ع) است و بابایی از این چهار فصل نتیجه‌ای که گرفته است این است که از خود آیه به دست می‌آید که افراد مورد نظر معصوم(ع) بودند، اما اینکه مصادیق این عده چه کسانی بودند، باید آن را از طریق پیامبر اکرم(ص) بازشناسی کرد[۹].
گفتنی است، نگارنده از روایاتی استفاده کرده که مصادیق اولیه اهلبیت(ع) پنج نفر بوده است و سپس نه نفر دیگر افزوده شده است و آیه شریفه اختصاص به چهارده نفر دارد. سپس اقوالی که دیگران داشتند، درباره تعمیم آیه به ازواج پیامبر اکرم(ص) و خویشان ایشان را پاسخ داده و این روایات را بررسی سندی و دلالی نموده است[۱۰].
بابایی در فصل ششم آثار و نتایجی که علاوه بر عصمت، از این آیه کریمه به دست می‌آید را بررسی نموده است. از جمله این فوائد، امامت اهلبیت(ع) است. این امامت با تقریرهای مختلفی به دست می‌آید که از جمله ضمیمه کردن آیه با مقدمات دیگر، دلالت بر امامت اهلبیت(ع) دارد[۱۱].
بابایی درباره گسسته بودن سیاق این آیه، این مسئله را بر اساس استقلال نزول آیه بحث کرده است. در کتاب روش‌شناسی تفسیر قرآن، که نگارنده آن آقای بابایی است، آمده است که مبنایی در قرآن داریم که «سیاق معتبر» در جایی است که پیوستگی در نزول در آیات وجود داشته باشد و جایی که آیه‌ای نزول مستقل داشته باشد، نباید در معنا کردن آن در سیاق توجه شود[۱۲].
بر همین اساس نگارنده گفته در مورد آیه تطهیر که نزول مستقل داشته، نباید سیاق لحاظ شود؛ ولذا موقعی که آیه کریمه نازل شده، همراه با آیات قبل و بعد نبوده و همان موقع امت باید از آن هدایت بگیرند و... [۱۳].
گفتنی است، در این کتاب بحث سیاق از دو حیث بنا و مبنا بررسی شده است؛ از حیث بنا اینکه اگر سیاق در اینجا باشد، در جایی اثر می‌گذارد که قرینه اقوی بر آن وجود نداشته باشد که در اینجا روایات اهلبیت(ع) درباره آیه است[۱۴].
وضعیت کتاب
پاورقی‌ها به ذکر مستندات مطالب کتاب، ترجمه یا متن برخی از آیات و روایات، شأن نزول برخی از آیات و ترجمه برخی از لغات با استفاده از معاجم لغت اختصاص یافته است.
فهرست محتویات در ابتدا و فهارس فنی در انتهای کتاب آمده است.
پانویس
منابع مقاله
- مقدمه و متن کتاب.
- «درباره کتاب پرسمان عصمت: شرحی بر آیه تطهیر، بررسی ابعاد عصمت معصومین(ع)»، کتاب ماه دین، آبان 1389، شماره 157، درج در پایگاه مجلات تخصصی نور (نورمگز)، به آدرس: