معجم الأطباء
| نام کتاب | معجم الأطباء |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | کتاب معجم الاطباء |
| پدیدآورندگان | عیسی بک، احمد (نويسنده)
اصفهانی، محمدمهدی (مقدمه‌نويس) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | R 134 /الف2* |
| موضوع | پزشکان |
| ناشر | دانشگاه علوم پزشكی ايران، موسسه مطالعات تاريخ پزشکی، طب اسلامی و مکمل |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1387 هـ.ش |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE12483AUTOMATIONCODE |
معرفى اجمالى
«معجم الاطباء» تألیف دكتر احمد عيسى‌بك به زبان عربى يك نگاشته پيرامون تاريخ طب سنتى است كه در حقيقت مى‌توان آن را تكمله كتاب عيون الابناء فى طبقات الاطباء نگاشته ابن ابى اصيبعه دانست.
ساختار
به تصريح مؤلف در بررسى شخصيت حدود نهصد پزشك عالى مقام پس از تأليف كتاب عيون الابناء اهمال شده است. از اين‌رو مؤلف دست به نگارش اين اثر زده تا كمى‌ها و كاستى‌هاى كتب ديگر را جبران كند. وى بر اساس منابعى كه در اختيار داشته بسيارى از پزشكان گمنام را شناسايى نموده و به ترتيب حروف الفبا به زندگى آنها پرداخته است.
نثر و شيوه بيان مؤلف در اين اثر نيز گويا و واضح و بدون پيچيدگى و اغلاق است.
گزارش محتوا
مؤلف در نگارش اين اثر به منابع بسيارى مراجعه نموده است كه عناوين اين كتاب‌ها - چنان‌چه در مقدمه آمده - هفتادوهشت اثراست.
از سوى ديگر به زندگى پزشكانى پرداخته كه شايد هيچ نام و نشانى از آنها در منابع موجود و در دسترس نبوده است ازاين‌رو اشخاصى كه در اين اثر به زندگى آنها پرداخته شده چند صد نفر‌اند.
مؤلف در بررسى زندگى اطباء بر اساس مستندات و منابع موجود سخن مى‌گويد و هيچ گاه بدون ذكر مستند مطلبى را بيان نمى‌كند. از اين‌رو اين اثر علاوه بر ارزش علمى آن در بررسى تاريخى علم پزشكى، منبعى سودمند براى نگارش دايرةالمعارف علم پزشكى است.
مؤلف پس از يك مقدمه كوتاه پيرامون ضرورت نگارش اين اثر به ذكر مصادرى كه وى در تأليف كتاب به آنها مراجعه نموده پرداخته است و در ذيل عنوان هر مصدر به اطباء و پزشكانى كه در آن كتاب آمده اشاره نموده است.
بخش اصلى اين كتاب معرفى پزشكان است كه از حرف الف با بررسى زندگى ابراهيم بن ابى الفضل بن صواب الهجرى شروع شده و با حرف ياء و بررسى زندگانى يونس بن يوسف طبيب پايان مى‌پذيرد.
مؤلف در معرفى هر پزشك ابتدا نام او را بيان مى‌كند آنگاه به بيان سال و محل تولد او، اساتيد او، آموخته‌هاى او، شاگردانش، نگاشته‌ها و آثار او در آخر سال و محل وفات او مى‌پردازد. در انتها نيز منبع يا منابعى را كه به زندگى اين پزشك در آنها اشاره شده، ذكر مى‌كند. البته گاه ممكن است بررسى زندگى يك پزشك بيش از يك سطر نباشد (معجم الاطباء، ص127) در حاليكه زندگى پزشك ديگر چند صفحه باشد (همان، ص121- 125).
وضعيت كتاب
كتاب در سال 1361ق توسط دانشكده طب دانشگاه فؤاد اول مصر منتشر شده است. افست اين اثر را موسسه مطالعات تاريخ پزشكى، طب اسلامى و مكمل دانشگاه علوم پزشكى ايران با ديباچه‌اى به قلم آقاى دكتر محمد مهدى اصفهانى در سال 1387ش منتشر كرده است.
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب