گوهر مراد
| نام کتاب | گوهر مراد «با تصحیح و تحقیق» |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | |
| پدیدآورندگان | لاهیجی، عبدالرزاق بن علی (نويسنده)
قربانی لاهیجی، زینالعابدین (مقدمه‌نويس) |
| زبان | فارسی |
| کد کنگره | |
| موضوع | |
| ناشر | نشر سايه |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1383 هـ.ش |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE1287AUTOMATIONCODE |
معرفى اجمالى كتاب
كتاب «گوهر مراد» شامل امهات مسائل كلام، حكمت، اخلاق، عرفان و اصول خمسه مى‌باشد.
شايد بتوان گفت اين كتاب از بهترين كتبى است كه در موضوع خود به زبان فارسى نگاشته شده است.آیت‌الله شهيد قاضى طباطبائى در مورد اين كتاب مى‌گويد«از اشهر تأليفات محقق لاهيجى كتاب گوهر مراد است كه آن را به زبان فارسى با عبارات سليس و دلپذير تاليف فرموده است و از نفيسترين كتبى است كه به زبان فارسى در اصول دين و معارف الهيه و عقايد دينيه اسلاميه نوشته شده است و مولف محقق آن مشرب خوب و مسلك مرغوب داشته است و بر ناظر بر آن كتاب ظاهر است كه آن بزرگوار حتى الامكان در تصحيح كلمات و عبارات و اعتقادات علماء كوشيده و در حقيقت اختلافى در ميان نديده است.»[1]
اين كتاب را مولف به شاه عباس صفوى دوم تقديم نموده است.همچنين او در سال 1058 ه.ق اين كتاب را تلخيص نموده و سرمايه ايمان نام نهاده است.
ساختار كتاب
اين كتاب به‌طور كلى از يك مقدمه و سه مقاله تشكيل يافته است.
مقدمۀ كتاب در اشاره به مرتبۀ وجود انسان و سبب اختصاص وى به تشريف و تكليف الهى مى‌باشد.كه مولف مباحث آن را در 3 مطلب بيان مى‌كند:
مقالۀ اول:در علم خودشناسى، اين مقاله از دو باب تشكيل يافته است، باب اول در بيان حقيقت جسم مى‌باشد كه داراى يازده فصل‌مى‌باشد.فصول اين باب عبارتند از:بيان معناى علم و ادراك، مباحث مربوط به جوهر و عرض، اثبات صورت نوعيه، مباحث مربوط به اجسام فلكيه، اثبات تناهى ابعاد و امتدادات، مباحث مربوط به عناصر، كيفيت حصول مزاج، مباحث مربوط به مركبات ناقصه و احوال مشتركۀ اجسام.
باب دوم از اين مقاله مسائلى در مورد روح انسانى مورد بحث قرار مى‌دهد كه خود از 9 فصل تشكيل يافته است.در فصول اين باب بحث شده است از مغايرت نفس ناطقه با بدن، علم نفس به ذات خود و ماسواى خود،قواى حيوانيه و نباتيه،قوۀ نظرى و عملى، مناسبت نفس ناطقه با بدن، كيفيت حدوث نفس ناطقه، بطلان تناسخ،نفوس فلكيه و مجردات عقليه و اثبات بقاى نفوس ناطقه بعد از مفارقت از بدن.
مقالۀ دوم در علم خداشناسى است كه از سه باب تشكيل يافته است.
باب اول اين مقاله در اثبات واجب الوجود است كه 7 فصل دارد و مباحثى كه در فصول اين باب آمده عبارتند از:معناى وجود و عدم و ماهيت و مفهوم، خواص واجب الوجود خواص ممكن، اقسام سابقيت و مسبوقيت، علت و معلول، حدوث عالم و اثبات واجب الوجود.
باب دوم از اين مقاله در بيان صفات واجب الوجود مى‌باشد كه 6 فصل دارد.مباحثى‌كه در اين فصول بحث شده‌اند عبارتند از:صفات سلبيه و صفات ثبوتيه، عينيت صفات واجب تعالى، تقسيم صفات ثبوتيه، بيان قدرت واجب تعالى و اراده و اختيار او، علم واجب تعالى و بيان بقيۀ صفات حضرت حق.
باب سوم از مقالۀ دوم در افعال واجب الوجود مى‌باشد كه 15 فصل دارد و در آن بحث شده است از حقيقت فعل، مجهول بودن ماهيات، كيفيت صدور معلول از علت،صادر اول و مراتب موجودات، علت اختلاف صور عناصر، علت فيضان نفوس ناطقه، كيفيت ربط حادث به قديم، كيفيت فاعليت حق بر اشياء، عنايت الهى و تدبير الهى،قضاء و قدر، منشأ شرور، افعال عباد، سبب اجابت دعوات و حدوث خوارق عادات و حقيقت ملك و جن و شيطان.
مقالۀ سوم در فرمان خداشناسى مى‌باشد كه از چهار باب تشكيل يافته است.
باب اول اين مقاله در تكليف مى‌باشد كه خود 5 فصل دارد و در مورد حسن و قبح افعال، تكليف الهى، وجوب لطف و حسن تكليف الهى بحث شده است.
باب دوم از اين مقاله به بحث از نبوت پرداخته است 21 فصل دارد.مباحثى كه در اين فصول مطرح شده است عبارتند از:اثبات نبوت به طريقۀ نقلى، وجوب بعثت انبياء به طريقۀ متكلمين و حكماء و صوفيه، حقيقت نبوت و ذكر خواص نفس نبوى،غايت انسانيت بودن نبوت، مرتبۀ خاتميت، كيفيت دعوت نبى، وجوب عبادات و منافع‌آنها، وجوب عصمت انبياء، كيفيت وقوع معجزات و اخبار به مغيبات، كيفيت معرفت نبى، اثبات نبوت پيغمبر خاتم، مراد از ضرورى دين، خصائص حضرت محمد(ص)، طبقات انبياء، افضليت حضرت محمد(ص)از سائر انبياء، معراج پيامبر و بحث از كرامات اولياء.
باب سوم از مقالۀ سوم به بحث از امامت پرداخته است در اين باب طى 12 فصل بحث شده است از معناى امامت و وجوب عصمت امام، علت اختلاف در امامت، منصوص بودن امامت امير المومنين(ع)،فضائل امير المومنين(ع)، نفى امامت و خلافت بلافصل غير حضرت على(ع)، اثبات امامت ائمه اثنى عشر و بيان بعضى از خصائص ائمه(ع).
باب چهارم از مقالۀ سوم در مورد معاد است.مولف در اين باب در طى 10 فصل بحث نموده از حقيقت روح، عالم مثال، حقيقت معاد، حقيقت لذت و الم، حقيقت سؤال قبر و عذاب قبر و احوال برزخ،نظر مذاهب مسلمين در حقيقت معاد،نظر حكماء در حقيقت معاد، حقيقت روز قيامت و حشر و حقيقت جنت و نار.
خاتمه كتاب را مولف اختصاص داده است به بحث از سلوك راه باطن.او در دو مقصد بحث نموده است از طرق‌سلوك كه طريق حكمت و تهذيب اخلاق و طريق محققين از عرفا و صوفيه از علماى شريعت مى‌باشد.
نسخه‌شناسى
اين كتاب بارها در ايران و هند و تبريز به چاپ رسيده است.
1-تهران سال 1271 ه.ق به خط محمد تقى و به اهتمام ميرزا محمد باقر بصورت سنگى و در قطع وزيرى بدون شمارش صفحات.
2-تهران سال 1277 ه.ق به خط محمد تقى در قطع رقعى بدون شمارش صفحات.
3-تهران سال 1336 ه.ق افست از روى چاپ 1271 ه.ق در 506 صفحه.
4-تبريز سال 1315-1313 ه.ق به صورت سنگى و در قطع وزيرى در 333 صفحه.
5-بمبئى هند سال 1301 ه.ق به صورت سنگى و در قطع وزيرى در 263 صفحه.
نسخۀ موجود در برنامه:
اين نسخه در سال 1383 با تصحيح و تحقيق زين العابدين قربانى توسط نشر سايه در تهران به چاپ رسيده است.اين نسخه مشتمل بر مقدمه‌اى به قلم محقق و توضيحاتى به قلم آقاى ربانى گلپايگانى مى‌باشد.
[1]-(يادنامه حيكم لاهيجى ص 30)