آية المباهلة
| نام کتاب | آيه المباهله |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | |
| پدیدآورندگان | حسینی میلانی، علی (نويسنده) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | BP 212/5 /ح5الف6 1384* |
| موضوع | تفاسير (سوره آل عمران. آيه مباهله)
علي بن ابي طالب (ع)، امام اول، 23 قبل از هجرت - 40ق. - اثبات خلافت |
| ناشر | الحقائق |
| مکان نشر | ايران - قم |
| سال نشر | 1429ق |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE12402AUTOMATIONCODE |
معرفی اجمالی
آية المباهلة، کتابی است به زبان عربی، نوشته سید علی حسینی میلانی با موضوع کلام شیعه. نویسنده، در این کتاب در پی تفسیر آیه مباهله و بیان دلالت آن بر امامت و ولایت امیرالمؤمنین بعد از پیامبر خدا (ص) است. او برای اثبات این مقصود از روایات اهل سنت بهره می‌برد و گاهی متعرض کلمات بزرگان آنها نیز می‌شود[۱].
ساختار
کتاب با سخنی از مرکز نشرحقایق اسلامی و سخنی از مؤلف آغاز شده و مطالب آن در چهار فصل سامان یافته است.
گزارش محتوا
مؤلف، بیست‌وچهار تن از کسانی را که در کتاب‌های غیر امامیه به‌عنوان راویان این حدیث ذکر شده‌اند، نام می‌برد[۲]. از جمله آنان امیرالمؤمنین علی(ع)، عبدالله بن عباس، جابر بن عبدالله انصاری، عثمان بن عفان، زبیر بن عوام، ام‌سلمه، حسن بصری، سعد بن ابی‌وقاص، مقاتل و... هستند[۳]. او نام پنجاه‌ودو تن از بزرگان حدیث و تفسیر را که درباره نزول آیه مباهله در شأن علی(ع) اقرار کرده‌اند، ذکر می‌کند[۴]. سپس نصوص وارده درباره حدیث در کتاب‌های معتبر را ذکر می‌کند و درباره سرپیچی سعد بن ابی‌وقاص از دستور معاویه مبنی بر دشنام امیرالمؤمنین (ع) به‌خاطر وجود سه فضیلت در ایشان (که یکی از آنها نزول آیه مباهله درباره وی بوده) به‌تفصیل بحث می‌کند. او یادآور می‌شود که برخی، به‌خاطر حفظ حرمت بزرگانشان روایت سعد را دستکاری کرده یا منقطع ذکر کرده‌اند تا جرحی بر معاویه نباشد[۵].
نویسنده، پس از این مباحث، به تبیین تواتر و قطعیت سند اخبار درباره این واقعه می‌پردازد[۶] و بیان می‌دارد که بلاذری از قول یحیی بن آدم گفته: «نوشته صلح» امیرالمؤمنین (ع) را در دست نجرانی‌ها دیده است[۷].
فصل دوم کتاب در بیان تلاش‌های نافرجام و دروغ‌های وحشتناکی است که پیرامون این واقعه صورت گرفته است. پنهان‌سازی و غبارآلود کردن اصل خبر توسط ابن هشام و ابن سید الناس، پنهان کردن ماجرای مباهله توسط بخاری و قرار دادن فضیلت این ا مر برای ابی‌عبیده، تحریفات ابن سعد، ابن جوزی و ابن خلدون، عدم ذکر نام علی بن ابی‌طالب(ع) توسط بلاذری، ابن قیم، ابن کثیر و... در این ماجرا یا ذکر «ناسٌ من الصحابة» به‌جای اسم امیرالمؤمنین علی(ع)، افزودن نام عایشه و حفصه یا حذف نام فاطمه زهرا (س) و افزودن نام‌های ابوبکر و عمر و عثمان و فرزندانشان، از جمله تحریفات در این واقعه است. مؤلف پس از بیان این امور، به بررسی وضعیت دو تن از راویان روایتی که فرزندان خلفای سه‌گانه را با فرزندان علی(ع) و خودشان را با خود آن حضرت هم‌رتبه می‌دانند پرداخته و جعلی و کذب بودن آن را نتیجه می‌گیرد[۸].
در فصل سوم، نویسنده، استدلال‌های امام رضا (ع)، شیخ مفید، شیخ طوسی، اربلی، بیاضی، خواجه نصیرالدین طوسی و علامه حلی را درباره دلالت آیه مباهله بر امامت علی(ع) ذکر می‌کند. بیان جایگاه علی(ع) به‌منزله نفس پیامبر (ص) در این آیه، جان‌مایه استدلال امام رضا (ع) و سایرین (به تبع آن حضرت) را تشکیل می‌دهد[۹]. نویسنده، آیه را نص در امامت امیرالمؤمنین علی(ع) و دال بر افضلیت ایشان می‌داند. او می‌گوید: نشانه‌های دلالت آیه بر افضلیت علی(ع) موارد ذیل ا ست: این آیه دلالت بر محبوب‌تر بودن علی(ع)، فاطمه(س) و حسنین (ع) از هرکس دیگر، در نزد پیامبر دارد و احبّیت هم دال بر افضلیت است[۱۰].
اینکه پیامبر (ص) فقط با این چند تن به مباهله با مسیحیان رفت و هیچ‌یک از زنان، بنی‌هاشم، نزدیکان و اصحابش را با خود نبرد، دلالت بر عظمت قدر این چند تن نزد خدا دارد[۱۱]. پیامبر (ص) خطاب به آن بزرگواران فرمود: وقتی من دعا کردم شما آمین بگویید. اسقف مسیحیان گفت: من کسانی را می‌بینم که اگر از خدا درخواست کنند که کوهی را از بین ببرد، این کار را می‌کند. با آنان مباهله نکنید که هلاک می‌شوید و تا قیامت مسیحی‌ای بر روی زمین باقی نخواهد ماند[۱۲].
در فصل چهارم بیان می‌شود که سند و متن حدیث جایی برای طعن باقی نمی‌گذارد و ازاین‌رو مخالفت‌هایی که با آن شده فقط در مرحله دلالت حدیث است؛ مانند اینکه امامت می‌تواند در شخص مفضول باشد؛ یا اشکال ابن تیمیه بر عدم دلالت روایت بر امامت و افضلیت علی(ع) و اعترافات ضمنی وی به برخی مسائل مورد نیاز شیعه برای احتجاج و پاسخ به وی[۱۳].
اشکالات ابوحیان، قاضی ایجی و جرجانی، ابن روزبهان، آلوسی، شیخ محمد عبده و... به‌همراه پاسخ‌های نویسنده به آنها پایان‌بخش مطالب کتاب است[۱۴].
وضعیت کتاب
فهرست مطالب کتاب در انتهای آن و منابع در پاورقی ذکر شده است.
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.