الجواهر الغوالي في فروع العلم الإجمالي
| نام کتاب | الجواهر الغوالی في فروع العلم الاجمالی |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | |
| پدیدآورندگان | موسوی جزایری، محمد (نويسنده) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | BP 186/8 /م8ج9 |
| موضوع | استصحاب
اصول فقه شیعه نماز نماز - شکیات |
| ناشر | دار الکتاب |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1413 هـ.ق |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE13029AUTOMATIONCODE |
معرفى اجمالى
الجواهر الغوالى فى فروع العلم الاجمالى، اثر آيت‌الله سيّد محمّد موسوى جزايرى، به زبان عربى است و به بحث پيرامون فروع مختلف علم اجمالى در نماز و وضو و غسل و روزه و... مى‌پردازد.
مرحوم سيد يزدى ، در آخر كتاب الصلاة از كتاب شريف «العروة الوثقى»، بحثى را تحت عنوان «ختام» مطرح كرده و در آن، تعدادى از فروع علم اجمالى را ذكر فرموده كه بعدها توسط بسيارى از بزرگان فقه مورد شرح و بررسى قرار مى‌گيرد و جناب آقاى موسوى جزايرى، نظر به اينكه هم فروع ديگرى را در نظر داشته و هم مناقشاتى در شروح مزبور داشته، همگى را به‌صورت شرحى مستقل با عنوانى كه در صدر مقاله ذكر شد، تدوين نموده است.
ساختار
كتاب، داراى سه بخش است: 1. شرح و بررسى 65 مسئله از كتاب «العرة الوثقى» كه در واقع فروع متعدد علم اجمالى در مورد نماز است. 2. بررسى و شرح 29 فرع از فروع علم اجمالى با عنوان «الفروع الملحقة» در زمينه‌هاى مختلف كه مرحوم آیت‌الله خويى آنها را به فروع علم اجمالى مذكور در كتاب «العروة الوثقى»، ملحق نموده است. 3. رساله‌اى در استصحاب عدم ازلى.
گزارش محتوا
پاره‌اى از مسائلى كه در بخش اول كتاب، مورد شرح و بررسى واقع شده‌اند، عبارتند از: شك نمازگزار در ظهر بودن يا عصر بودن نمازى كه به آن مشغول است؛ شك وى در مغرب بودن يا عشاء بودن نمازى كه به آن مشغول است؛ آگاهى يافتن از ترك دو سجده از دو ركعت، پس از نماز يا در اثناى آن؛ شك بين دو و سه در حال نشستن پس از از دو سجده و علم به عدم اتيان تشهد؛ شك در اينكه بعد از ركوع ركعت سوم است يا قبل از ركوع ركعت چهارم؛ مى‌داند يك جزء را ترك كرده، اما نمى‌داند جزء مستحبى بوده يا جزء واجب؛ بطلان فريضه در صورت علم اجمالى به زياد يا كم شدن ركن و عدم بطلان نافله در همين صورت؛ مى‌داند كه نماز مغرب و عشاء را هشت ركعت خوانده، اما نمى‌داند ركعت اضافى را به مغرب افزوده يا به عشاء؛ به جا آوردن مغرب و سپس فراموش كردن آن (به اين صورت كه اعتقاد به عدم اتيان پيدا كند يا شك در آن نمايد) و براى مرتبه دوم به جا آوردن آن و پيش از سلام، اتيان آن را به ياد آوردن، ولى علم به افزودن يك ركعت به اولى يا دومى داشتن؛ شك در يك ركن پس از تجاوز محل و سپس به جا آوردن آن از روى فراموشى؛ در حال تشهد، متوجه فراموش كردن ركوع شدن و در همان حال، شك در دو سجده نيز نمودن؛ علم اجمالى به اينكه يا سجده‌اى را از ركعت اول كاسته يا سجده‌اى را به ركعت دوم افزوده؛ علم اجمالى به اينكه يا سجده‌اى را ترك كرده يا تشهدى را؛ در نماز، چيزى را به خيال اينكه ذكر يا دعا يا قرآن است خواندن و پس از آن فهميدن كه گفتار آدمى بوده است؛ معكوس نمودن ترتيب واجب، باعث وجوب سجده سهو نيست.
پاره‌اى از مسائلى كه در بخش دوم مورد شرح و بررسى واقع شده‌اند، عبارتند از: صور گوناگون علم به ترك يكى از دو جزء نماز در اثناى آن؛ حادث شدن يكى از شكوك بنايى (شك‌هاى صحيح) و تمام كردن نماز و به جا آوردن نماز احتياط و پس از آن، علم پيدا كردن به كاستن ركنى از يكى از دو نماز؛ غسل جنابت كردن و محدث شدن و وضو گرفتن، آن‌گاه علم به بطلان يكى از دو طهارت پيدا كردن؛ وضو گرفتن يا غسل كردن با آبى، سپس علم به نجاست آن يا آبى ديگر كه محل ابتلا است پيدا كردن؛ علم اجمالى داشتن كسى كه محدث به حدث اصغر است به اينكه يا وضو گرفته و يا جنب گرديده است؛ يك ظرف طاهر و يك ظرف نجس در نزد كسى بودن و شك كردن وى پس از وضو كه از ظرف طاهر وضو گرفته يا از ظرف نجس.
در رساله استصحاب، نخست، آنچه كه مورد بحث است روشن شده و چند مثال براى جايگاه جريان استصحاب ازلى، ذكر شده و موارد اختلافى و اقوال گوناگون مطرح شده و در پايان دو تنبيه ذكر گرديده است كه يكى از آنها اين است كه مجراى استصحاب عدم ازلى، صفات زايد بر ذات است نه صفات انتزاع شده از مقام ذات.
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب.