كشف الأسرار النورانية القرآنية
| نام کتاب | کشف الأسرار النورانیة القرآنیة |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | فیما یتعلق بالاجرام السماویه و الارضیه و الحیوانات و النباتات و الجواهر المعدنیه |
| پدیدآورندگان | اسکندرانی، محمد بن احمد (نويسنده)
مزیدی، احمد فرید (مصحح) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | BP 103/6 /الف5ک5 |
| موضوع | قرآن و علوم |
| ناشر | دار الکتب العلمية، منشورات محمد علي بيضون |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 2010 م |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE17669AUTOMATIONCODE |
معرفى اجمالى
«كشف الأسرار النورانية القرآنية»، تأليف محمد بن احمد اسكندرانى دمشقى (متوفى بعد 1299ق)، با تحقيق احمد فريد مزيدى، تفسير موضوعى قرآن كريم مى‌باشد كه به‌منظور تفسير آيات مرتبط با اجرام آسمانى، زمينى و خلقت حيوانات و چگونگى خلق گياهان و شگفتى‌هاى آنها و نيز گوهرهاى كانى نوشته شده است؛ اما به‌واقع ديدگاه علوم قرآنى در آن منطوى است.
كتاب به زبان عربى و در قرن سيزدهم هجرى تدوين گرديده است.
نويسنده با انگيزه دينى خروشان، تصميم گرفت به دفع شبهات بيگانگان عليه دين و قرآن بپردازد و در اين راه علاقه فراوانى از خود نشان داد و كوشش بسيار نمود و با اين هدف، دست به تدوين اثر حاضر زد (ر. ك: معرفت، محمدهادى).
نام كامل اين كتاب عبارت است از «كشف الأسرار النورانية القرآنية في ما يتعلق بالأجرام السماوية و الأرضية و الحيوانات و النباتات و الجواهر المعدنية».
ساختار
كتاب با مقدمه نويسنده آغاز و مطالب در سه باب، در دو جلد، تنظيم شده است.
اين كتاب از نخستين كتاب‌هايى است كه در اين زمينه نگارش يافته است. البته شامل همه آيات قرآن نمى‌شود و در آن، تنها به آياتى پرداخته شده كه با هدف نويسنده همسوست (همان).
گزارش محتوا
نويسنده در مقدمه، چنين مى‌نويسد كه: پس از پشت سر انداختن دوران كودكى و رسيدن به سن جوانى، شوق و رغبت فراوانى به فراگيرى دانش پزشكى در خود احساس كردم و در اين راه كوشيدم و ساليانى - در حد توان - به يادگيرى آن پرداختم؛ سپس در دمشق اقامت گزيده، به درمان بيماران شتافتم. تا اينكه در سال 1290ق، در نشستى علمى كه پزشكان مسيحى نيز در آن حضور داشتند، سخن از تكوين و پيدايش ذغال سنگ به ميان آمد و از اينكه آيا در كتب عهدين (تورات و انجيل) اشاره‌اى به آن شده يا نه، بحث شد و سرانجام به پاسخ منفى رسيدند. سپس رو به من كردند و از من - به‌عنوان يك دانشمند اسلامى - پرسيدند: آيا در قرآن به اين موضوع اشاره شده است؟ من به اندازه توانايى علمى خود مطالبى گفتم. پس از آن به سراغ كتب تفسير رفتم و در سخن مفسران بزرگ انديشيدم و در نوشته‌هاى تفسيرى و كتب طب كاوش نمودم... و در نتيجه به آنچه در پيش رو داريد دست يافتم (مقدمه، ج1، ص4).
بدين‌سان نويسنده با اين پيش‌فرض كه همه حقايق از جمله مسائل مرتبط با كان‌شناسى، چگونگى حيوانات و نباتات را مى‌توان در قرآن يافت، اين كتاب را رقم زده است؛ به‌عنوان مثال وى آيه «و من آياته أن خلقكم من تراب...» (روم، 20/30) را مطرح كرده و در پرتو تفاسير آن، بسيارى از مسائل انسان‌شناسى، جنين‌شناسى و چگونگى خلقت آدم را آورده و چنين است مباحث ديگر (مهدوى راد، محمدعلى).
اين كتاب در آن روزگار كه آغاز رويكردهاى جامعه اسلامى به مسائل علمى و تجربى است، به‌شدت مورد توجه قرار گرفته و عالمان و فقيهان بسيارى به تقريظ آن پرداخته و محتواى آن را ستوده‌اند (همان).
در باب اول درباره حيات و آفرينش انسان و حيوان در زمين، در باب دوم درباره اجرام آسمانى و پديده‌هاى طبيعى آسمان و زمين و در باب سوم، درباره گياهان و معادن و اندوخته هاى طبيعت سخن گفته شده است (معرفت، محمدهادى).
از جمله ويژگى‌هاى اين كتاب آن است كه در نوع خود، اثر جالبى بوده و بر اقوال و آراء علماى گذشته و حال تكيه دارد و مؤلف در آن، در حد امكان تلاش و جديت فراوانى نموده است و پس از وى كتاب‌ها و رساله‌هاى فراوانى در اين زمينه به رشته تحرير درآمد و گروهى از متخصصان رشته‌هاى مختلف علوم طبيعى و رياضى كه به مبانى اسلام و تعاليم قرآن معتقد بودند، عنايت خاصى در اين راه از خود نشان دادند و هريك در حد وسع و توانايى علمى خود كوشيدند تا گوشه‌اى از دلايل اعجاز علمى قرآن را بيان كنند (همان).
آنچه باعث اهميت كتاب مى‌شود، آن است كه نويسنده آن، به فراگيرى رشته‌هاى مختلف علوم جديد كه در آن روزگار رونق داشت، از قبيل طب، صنعت، علوم طبيعى، رياضى، زمين‌شناسى و زيست‌شناسى علاقه فراوانى داشته و در كسب آنها بسيار كوشيده و با دانش فراوانى كه از اين رهگذر آموخت، كوشش كرد تا اثبات نمايد ميان علم و دين همبستگى وجود دارد و هيچ‌گونه ناسازگارى بين آنها نيست و وحى و عقل، نه‌تنها از يكديگر جدا نيستند، بلكه هريك مكمل و مؤيد ديگرى است (همان).
وضعيت كتاب
فهرست مطالب هر جلد، در انتهاى همان جلد آمده است.
پاورقى‌ها بسيار اندك بوده و در آنها به اختلاف نسخ، پرداخته شده است.
منابع مقاله
1. مقدمه و متن كتاب.
2. معرفت، محمدهادى، «تفسير و مفسران»، جلد دوم، برگرفته از سايت اينترنتى به آدرس زير:
http://www.ghadeer.org/qoran/t_mofsran2/219-0038.htm. .
3. مهدوى راد، محمدعلى، «قرن سيزدهم»، برگرفته از سايت كتابخانه تبيان، به آدرس اينترنتى زير:
http://library.tebyan.net/newindex.aspx?pid 19667&BookID 86675&Language 1. .
پیوندها
مطالعه کتاب کشف الأسرار النورانیة القرآنیة در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور