شرح جمل الزجاجي
| نام کتاب | شرح جمل الزجاجي |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | الجمل. شرح |
| پدیدآورندگان | ابن‌عصفور، علی بن مومن (نويسنده) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | PJ 6151 /ز3 ج8022 |
| موضوع | زبان عربی - نحو
زجاجی، عبدالرحمان بن اسحاق، - 337ق. الجمل - نقد و تفسیر |
| ناشر | دار الکتب العلمية، منشورات محمد علي بيضون |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 1419 هـ.ق |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE15199AUTOMATIONCODE |
معرفى شرح
«شرح جمل الزجاجى» اثر ابى الحسن على بن مومن بن محمد بن على ابن عصفور اشبيلى(669ه‌ق)، شرحى است بر كتاب «الجمل» اثر زجاجى كه در موضوع علم صرف و نحو، به زبان عربى و در اوايل قرن هفتم هجرى، نوشته شده است.
در بخش اول كتاب شرح حال زجاجى و ابن عصفور آمده است.
حاجى خليفه، اين اثر را شرح «الجمل» جرجانى دانسته است.
اين كتاب، سه بار با نام‌هاى «الشرح الكبير» يا «احكام ابن عصفور»، «الشرح الاوسط» و «الشرح الصغير» توسط ابن عصفور شرح شده است.
زجاجى كتاب خود را به مجاميع و طوائف نحوى، صرفى و لغوى تقسيم كرده و مطالب را با بحث و بررسى ابواب نحوى شروع نموده است.
ابن عصفور بر كتاب زجاجى، مطالبى از جمله: باب عطف بيان و باب اخبار را اضافه و ابوابى را نيز حذف كرده است، از جمله: ابواب ساختمان مصدرها، اشتقاق اسم مصدر، اسم مكان، ابنيه اسماء، ابنيه افعال، تصريف، ادغام، حروف مهموسه و حروف مهجوره. وى اين ابواب محذوف را در كتابى ديگر به نام «الممتع فى التصريف» ذكر نموده است.
ابن عصفور ابواب جمع مكسر را يك باب نموده، در حالى‌كه در كتاب زجاجى،چنين نيست. همچنين موضوع موصولات در يك جمله آمده، اما زجاجى در دو موضع از كتابش، به آن‌ها پرداخته است.
به علاوه ابن عصفور، ابواب جمل را به فصول تقسيم نموده است، مثلا تثنيه را به سه قسمِ تثنيه در لفظ و معنى، تثنيه در لفظ نه در معنى، تثنيه در معنى نه در لفظ. همچنين مثنّى را به دو قسم منقوص و غير منقوص و جمع را به چهار قسم جمع سالم، مكسر، اسم جنس و اسم جمع، تقسيم كرده است.
ابن عصفور در اين شرح، متن كتاب زجاجى را نياورده، بلكه به طور مستقيم، به شرح كتاب پرداخته است؛ مگر در موارد اختلاف كه براى شاهد مثال، متنى از كتاب زجاجى را ذكر كرده است.
وضعيت كتاب
پاورقى‌ها، چهار بخش دارد، تخريج، لفظ، معنى و اعراب كه هر كدام از اين چهار بخش براى اشعارى است كه در متن آورده شده است.
فهرست مطالب كتاب در پايان هر سه جلد كتاب ذكر شده است.
فهرست آيات قرآن، مصادر و مراجع، قوافى ارجاز، قوافى اشعار، اعلام، شواهد شعرى، امثال و احاديث نبوى، در پايان جلد سوم آمده است.
منبع مقاله
متن و مقدمه كتاب