كتاب قوانين الدواوين
| نام کتاب | کتاب قوانین الدواوین |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | کتاب قوانین الدواوین |
| پدیدآورندگان | عطیه، عزیز سوریال (محقق)
ابن مماتی، اسعد بن مهذب (نويسنده) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | DT 95/8 /الف28 1370 |
| موضوع | ایوبیان
سازمانهای دولتی - مصر مصر - تاریخ - 640 - 1250م. نامهای جغرافیایی - مصر |
| ناشر | مکتبة مدبولي |
| مکان نشر | قاهره - مصر |
| سال نشر | 1411 هـ.ق یا 1991 م |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE14377AUTOMATIONCODE |
معرفى اجمالى
«كتاب القوانين الدواوين» اثر فارسى اسعد بن مماتى (606ق)، كتابى است در توصيف بلاد مصر در زمان حكومت ايوبيه در قرن ششم هجرى.
ساختار
كتاب، شامل مقدمه محقق، متن و يك ملحقه مى‌باشد. متن كتاب، مشتمل بر ده باب است كه اين ابواب در بيست و سه فصل ذكر شده است.
مطالب، به ترتيب حروف الفبايى تنظيم گرديده و سپس در مورد آنها توضيح داده شده است.
مؤلف در باب اول، به مناسبت موضوع اين باب، آيات و روايات را نقل مى‌نمايد.
گزارش محتوا
«دواوين» به معناى دادگاه، عدالتخانه و دفترخانه مى‌باشد. كتاب، مجموعه قوانين و دستوراتى است كه در زمان حكومت ايوبيه براى اداره و نظم بلاد مصر تنظيم گرديده است. اين احكام و قوانين از اين مجموعه‌ها صادر مى‌گرديده است كتاب، را مى‌توان ميراثى با ارزش در موضوع جغرافيا، تاريخ و قوانين مصر و بلاد آن در زمان ايوبيه دانست.
موضوعاتى كه در متن بيان شده است، پيرامون سه محور مى‌باشد:
محور اول، مطالبى است كه به جغرافياى بلاد مصر در زمان ايوبيه مرتبط است و مطالبى پيرامون رود نيل و مسير آن، كانال‌ها، خيلج‌ها، پل‌ها، آبگيرها، نواحى و اراضى و... در آن بيان مى‌شود.
محور دوم، بيان مسائل خاص مربوط به اداره و نظم بلاد مصر در عصر ايوبيه مى‌باشد. مسائلى مانند وظايف افراد حكومت دولت ايوبيه، متواليان ديوان، كاتبان، شاهدان، عاملان و...
محور سوم، مطالبى پيرامون وضعيت زراعت و كشاورزى شهرها، انواع اراضى و نواحى مختلف، انواع زراعت‌ها، باغ‌ها درختان و...مى‌باشد.
همچنين مؤلف، برخى مطالب ديگر را مانند طبقات مختلف مردم مصر، امت‌ها و گروه‌هاى موجود در آن، شهرهاى مصر، مساحت و حدود زمين‌ها و... نيز بيان مى‌نمايد.
ابتداى كتاب مقدمه مفصلى از محقق آمده است. محقق در اين مقدمه پيرامون كتاب و موضوع آن مطالبى را بيان مى‌نمايد و توضيح مى‌دهد. سپس به شرح حال زندگى مؤلف پرداخته و او را به صورت كامل معرفى مى‌كند. همچنين نسخه‌هاى خطى كتاب را نام برده و ويژگى‌هاى آنها را بيان مى‌نمايد.
متن كتاب، با حمد و سپاس خداوند شروع مى‌شود. مؤلف، ابتدا به صورت مختصر، ابواب كتاب را معرفى مى‌نمايد. خلاصه‌اى از آن چه مؤلف در اين ابواب ذكر مى‌كند بدين شرح است
در باب اول، به فضيلت كتابت آيات و روايات پرداخته شده و پس از آن، پيرامون انبيا و كتب آنان و نيز كتاب‌هاى خلفا و علماى اسلام، مطالبى ذكر شده است.
در ابواب ديگر كتاب، مؤلف به توصيف شهر مصر و نيز شهرها، نواحى، مساحت حدود آن و... ژرداخته است. همچنين پيرامون قوانين و احكام صادره از دولت ايوبيه، وظايف كارگزاران، وضعيت شهرها، اماكن، نواحى و... مطالبى را بيان كرده و شرح مى‌دهد.
همچنين وى از رسوم اقوام و گروه‌هاى مختلف مصر نام برده و پيرامون آنها شرح مى‌دهد.
وضعيت كتاب
فهرست موضوعات، اسامى انبيا، ملوك، اشخاص، بلاد، قريه‌ها، مساجد، كوه‌ها، نهرها، خليج‌ها، پل‌ها، الفاظ و اصطلاحات، متن در پايان بيان شده است.
توضيحات در پاورقى بيان شده است.
منابع
مقدمه و متن كتاب.