كتاب الطهارة (ایروانی)

كتاب الطهارة(ایروانی) اثر آیت‌الله علی ایروانی، نسخه تصویری است با موضوع فقه (بخش طهارت) به زبان عربی که نویسنده در آن احکام و آداب طهارت را بیان کرده است.

كتاب الطهارة
كتاب الطهارة (ایروانی)
پدیدآورانایروانی، علی (نویسنده)
چاپ1
تعداد جلد1

ساختار

مباحث این کتاب، مانند سایر کتاب‎های طهارت در فقه ارائه شده است. البته بخشی درباره تحقیق در قاعده امکان در حیض دارد که افزون بر سایر کتاب‎های فقهی است. البته چون این نسخه، خطی است در ابتدا با متن نویسنده روبرو می‌شویم؛ یعنی این اثر تحقیق و پاورقی و فهرست و... ندارد.

گزارش محتوا

کتاب با این عبارات شروع می‌شود. «بسم‎الله الرحمن الرحيم. الحمدالله و سلام علی عباده الذين اصطفی. المقصد الأول في المياة و يقع البحث أولا في الأحكام المشتركة بين قاطبة المياه»؛ به نام خداوند بخشاینده بخشایشگر. ستایش مخصوص خداست و درود بر بندگان برگزیده‎اش. اولین مقصد درباره آب‎ها است و در آن ابتدا درباره احکام مشترک بین همه آب‎ها صحبت می‎کنیم.[۱] مصنف از صفحه 13 به بعد، احکام آب کر را بیان می‎کند و در صفحه 37 درباره مُلاقی با غساله استنجا بحث کرده و بیان می‎دارد: «لا اشكال و لا خلاف في طهارة ملاقي غسالة الاستنجاء...» در پاک بودن چیزی که با غساله استنجا تماس پیدا کند هیچ اشکالی نیست و علما در این مورد اختلاف‎نظر ندارند (اتفاق‎نظر دارند). او از صفحه 44 به بعد به بیان مباحث وضو می‎پردازد و درباره شستن صورت چنین می‎نویسد: «يجب غسل الوجه في الوضوء من أعلاه الی أسفله أعني من قصاص الشعر إلی منتهی الذقن هذا بحسب الطول و التحديد بحسبه المذكور ليس تحديداً تعبديا بل حذو الوجه العرفي»؛ در وضو شستن طول صورت از بالا به پایین (از رستنگاه مو تا چانه) واجب است و وجوب این مقدار از روی دلیل تعبدی در شستشوی این اندازه نیست بلکه حد عرفی صورت همین است.[۲] میرزاعلی ایروانی، در این بخش، به بیان احکام و متعلقات مباحث شستن و... در هریک از اعضای شستشو (دست‎ها و صورت) و اعضای مسح (سر و پاها)، حدود هرکدام، تعداد غسلات، حکم وضو در صورت وجود مانع از رسیدن آب، ترتیب، موالات و... می‎پردازد.[۳]

مباحث این کتاب، با بیان حرمت جلوس جُنُب در مسجد ادامه می‎یابد. نویسنده این مبحث را به‎صورت سؤالی شروع می‎کند؛ وی می‎پرسد: آیا آنچه به‎اتفاق نص و فتوی، به‎جز نادری از فتاوا، بر جُنُب درباره جلوس در مسجد حرام است، به همین عنوان جلوس و نشستن در مسجد می‎خورد یا عنوان وجودی‎ای [مانند جلوس و قعود] در اینجا وجود ندارد و هر چیزی غیر از مشی و عبور بر او حرام خواهد بود؟[۴] وی با استناد به روایتی صحیح از حجر بن زائده، شستشوی تمام پوست (حتی جاهایی که با مو پوشیده شده) در غسل جنابت را واجب می‎داند.[۵] او مسئله وجوب ترتیب بین اعضای غسل و... را در ادامه بیان می‎کند[۶] و پس‎ازاین مباحث به بیان استبرا و اثر آن می‎پردازد؛ اثر استبرا در بول، طهارت هر رطوبت مشتبه دیگری است که بعدازآن از مخرج بول خارج شود و بقای وضو از دیگر آثار آن است. البته شیخ با این نظر مخالف است.[۷]

از صفحه 146 به بعد کتاب، احکام حیض و نفاس و استحاضه بیان شده. نویسنده، درباره اقل و اکثر زمان حیض چنین می‎نویسد: «قد استفاض نقل الإجماع علی أن أقل الحيض ثلاثة و أكثره عشرة و مدركه بعد الإجماع، نصوص مستفيضة مثل صحيحة ابن يقطين...»؛ نقل اجماع در اینکه کمترین زمان در حیض سه روز و بیشترین زمان، ده روز است، در حد مستفیض است و علاوه بر اجماع اخبار مستفیضه‎ای هم بر این امر داریم؛ مثل صحیحه علی بن یقطین...[۸] با پایان مباحث حیض، کتاب طهارت به گفته خود نویسنده در پایین صفحه 160، پایان می‎پذیرد. ولی او از صفحه 160 تا 172 بحثی درباره قاعده امکان در حیض را هم مطرح می‎کند.

وضعیت کتاب

این اثر یک نسخه خطی است و در اولین صفحه آن، تاریخ صفر 1350 ذکر شده است که ظاهراً تاریخ کتابت آن است؛ اما نویسنده در پایان کتاب طهارت به‎طور کامل تاریخ پایان تحقیق مطالب این بخش از کتاب (دوم غدیر سال 1349) و کتابت آن به دست خودش (علی ایروانی) در 29 صفر 1350 را ذکر کرده است.[۹] همچنین در صفحه 160 کتاب نوشته، «هذا تمام حررته عند بحثی لکتاب الطهارة/ سنه 1351/ العبد علی الایروانی». در حواشی کتاب متونی نوشته شده است. مثلاً در صفحه 2 در سمت چپ و صفحه 3 در بالای صفحه حاشیه زده شده است. در پایین صفحه به‎جای شماره صفحه، کلمه‎ای که صفحه بعدی با آن آغاز می‌شود آمده است مثلاً در انتهای صفحه 5 به‎جای شماره 5 کلمه «الثانی» آمده که کلمه آغازین صفحه 6 است. مصنف، هر بخش یا مسئله را با بسم‎الله الرحمن الرحیم شروع می‎کند، ازاین‎رو در این کتاب، بسمله را زیاد مشاهده می‎کنیم.

پانویس

  1. ر.ک: متن کتاب، ص1
  2. ر.ک: همان، ص52
  3. ر.ک: همان، ص44-123
  4. ر.ک: همان، ص123
  5. ر.ک: متن کتاب، ص128
  6. ر.ک: متن کتاب، ص130-139
  7. ر.ک: متن کتاب، ص139
  8. ر.ک: همان، ص154
  9. ر.ک: متن کتاب، ص43

منابع مقاله

متن کتاب.

وابسته‌ها