۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
جز
جایگزینی متن - ' ' به ' '
جز (جایگزینی متن - ' .' به '. ') |
جز (جایگزینی متن - ' ' به ' ') |
||
| خط ۴۳: | خط ۴۳: | ||
==نسب== | ==نسب== | ||
وى لغوى اديب و قاضى مصرى و مؤلف لسان العرب است. | وى لغوى اديب و قاضى مصرى و مؤلف لسان العرب است. بيشتر مآخذ كهن او را «ابن مكرم» خوانده‌اند. | ||
كنيه مشهور وى برگرفته از نام هفتمين جدش منظور بن معافى است. | كنيه مشهور وى برگرفته از نام هفتمين جدش منظور بن معافى است. | ||
| خط ۶۴: | خط ۶۴: | ||
وى بيشتر عمر خود را در ديوان انشا گذرانده است. | وى بيشتر عمر خود را در ديوان انشا گذرانده است. | ||
ابن منظور عمرى طولانى داشت و داراى شخصيتى بزرگ بود. | ابن منظور عمرى طولانى داشت و داراى شخصيتى بزرگ بود. افراد فراوانى از او روايت شنيده‌اند. | ||
او کتاب‌هاى ادبى بزرگى را خلاصه كرده است مانند:الأغانى، العقد، الذخيرة، نشوار المحاضرة و مفردات ابن بيطار. | او کتاب‌هاى ادبى بزرگى را خلاصه كرده است مانند:الأغانى، العقد، الذخيرة، نشوار المحاضرة و مفردات ابن بيطار. | ||
وى کتاب‌هاى تاريخى بزرگى را نيز خلاصه كرده است. | وى کتاب‌هاى تاريخى بزرگى را نيز خلاصه كرده است. او هرگز از كار خسته نمى‌شد. [[صفدی، خلیل بن ایبک|صفدى]] مى‌گويد:من کتابى در ادبيات نمى‌شناسم كه او خلاصه نكرده باشد. | ||
فرزندش قطب الدين مى‌گويد: وى بعد از وفات، پانصد جلد کتاب به خط خودش بر جاى نهاده است. | فرزندش قطب الدين مى‌گويد: وى بعد از وفات، پانصد جلد کتاب به خط خودش بر جاى نهاده است. | ||
| خط ۷۴: | خط ۷۴: | ||
بسيارى هم از وى حديث شنيده‌اند كه از آن جمله [[ذهبى]] و تقى الدين سبكى را مى‌توان نام برد. | بسيارى هم از وى حديث شنيده‌اند كه از آن جمله [[ذهبى]] و تقى الدين سبكى را مى‌توان نام برد. | ||
وى از قريحۀ شعرى نيز بهره داشت. | وى از قريحۀ شعرى نيز بهره داشت. قطعاتى چند از سروده‌هاى او را به نقل [[صفدی، خلیل بن ایبک|صفدى]] در دست داريم. | ||
==مذهب== | ==مذهب== | ||
| خط ۸۷: | خط ۸۷: | ||
ابن منظور در لغت نامه لسان العرب در واژۀ «وصى» مى‌گويد: | ابن منظور در لغت نامه لسان العرب در واژۀ «وصى» مى‌گويد: | ||
به حضرت على عليه السلام وصى مى‌گويند. | به حضرت على عليه السلام وصى مى‌گويند. زيرا نسب و سبب و عقيدۀ او متصل به آقاى ما حضرت رسول خدا صلى الله عليه و آله مى‌باشد و من مى‌گويم اين صفات آن حضرت است در نزد سلف صالح ما رضى الله عنهم. اما ديگران مى‌گويند در آن حضرت دُعابه بود. | ||
ابن منظور در واژۀ «دَعَبَ» در توضيح معناى دُعابه مى‌گويد: | ابن منظور در واژۀ «دَعَبَ» در توضيح معناى دُعابه مى‌گويد: | ||
| خط ۹۷: | خط ۹۷: | ||
وى ظاهراً شيعه بودن خود را پنهان مى‌داشته، چرا كه خود در ديوان انشا و پست قضاوت بوده و نمى‌توانسته شيعه بودن خود را آشكار سازد. | وى ظاهراً شيعه بودن خود را پنهان مى‌داشته، چرا كه خود در ديوان انشا و پست قضاوت بوده و نمى‌توانسته شيعه بودن خود را آشكار سازد. | ||
همچنانكه خود در کتاب اخبار ابى نواس همين مطلب را به ابونواس نسبت داده است. | همچنانكه خود در کتاب اخبار ابى نواس همين مطلب را به ابونواس نسبت داده است. او مى‌گويد: از ميان سخنان ابونواس كه به دست ما رسيده است بر مى‌آيد كه وى به اهل بيت ميل داشته، اما اين ميل مخفيانه بوده و جرأت اظهار آن را نداشته است. نقل شده كه روزى به ابونواس گفتند چرا در مدح على بن موسى الرضا عليه السلام چيزى نمى‌گويى. او پاسخ داد كه مثل من چگونه در مدح مثل آن حضرت سخن بگويد و بعد اشعارى سرود كه اين بيت از جملۀ آنهاست: | ||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
| خط ۱۲۹: | خط ۱۲۹: | ||
[[صفدی، خلیل بن ایبک|صفدى]] از قول فرزند وى قطب الدين، دست نوشته‌هاى بازمانده از او را 500 جلد نوشته است. | [[صفدی، خلیل بن ایبک|صفدى]] از قول فرزند وى قطب الدين، دست نوشته‌هاى بازمانده از او را 500 جلد نوشته است. | ||
وى به مختصر كردن کتاب‌هاى مفصل علاقه داشت. | وى به مختصر كردن کتاب‌هاى مفصل علاقه داشت. از سخن مبالغه آميز [[صفدی، خلیل بن ایبک|صفدى]] كه گفته است: در ميان كتب مفصل ادبى چيزى نمى‌شناسم كه او آن را مختصر نكرده باشد، مى‌توان به فراوانى تلخيص‌هاى او پى برد. | ||
===آثار چاپ شده=== | ===آثار چاپ شده=== | ||
# لسان العرب، كه مشهورترين کتاب اوست. | # لسان العرب، كه مشهورترين کتاب اوست. | ||
#:اين کتاب نخست در بولاق (1299 - 1308 قمرى) در 20 جلد با مقدمۀ [[شدیاق، احمد فارس|احمد فارس شدياق]] | #:اين کتاب نخست در بولاق (1299 - 1308 قمرى) در 20 جلد با مقدمۀ [[شدیاق، احمد فارس|احمد فارس شدياق]] چاپ شد. | ||
#:بعد از آن بارها تجديد چاپ شد و چاپهاى متعددى از آن به عمل آمد. | #:بعد از آن بارها تجديد چاپ شد و چاپهاى متعددى از آن به عمل آمد. از جمله در بيروت (1374 - 1375 قمرى) در 15 جلد و نيز، در همانجا سال 1389 قمرى در 3 جلد بزرگ تحت عنوان «لسان العرب المحيط» با پيوستى از اصطلاحات علمى جديد. | ||
#:در چاپ اخير و برخى از چاپهاى تازه‌تر اين کتاب، ريشه‌ها را مطابق شيوۀ رايج به ترتيب حروف نخستين آنها نظم داده‌اند. | #:در چاپ اخير و برخى از چاپهاى تازه‌تر اين کتاب، ريشه‌ها را مطابق شيوۀ رايج به ترتيب حروف نخستين آنها نظم داده‌اند. | ||
# سرور النفس بمدارك الحواس الخمس | # سرور النفس بمدارك الحواس الخمس | ||
#:اين کتاب گزيده‌اى از «فصل الخطاب» احمد بن يوسف تيفاشى است كه در بيروت (سال 1980 ميلادى) به كوشش احسان عباس به چاپ رسيده است. | #:اين کتاب گزيده‌اى از «فصل الخطاب» احمد بن يوسف تيفاشى است كه در بيروت (سال 1980 ميلادى) به كوشش احسان عباس به چاپ رسيده است. جزء نخست اين کتاب نيز با عنوان «نثار الأذهار في الليل و النهار و أطائب أوقات الأصائل و الأسحار» جداگانه در استانبول (سال 1298 قمرى) و بعد از آن در سال 1988 ميلادى با حواشى احمد عبدالفتاح تمام، در بيروت چاپ شده است. | ||
# مختار الأغاني في الأخبار و التهاني، گزيده‌اى از «الأغاني» [[ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین|ابو الفرج اصفهانى]] است. | # مختار الأغاني في الأخبار و التهاني، گزيده‌اى از «الأغاني» [[ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین|ابو الفرج اصفهانى]] است. | ||
#:اين اثر به كوشش جمعى از محققان در قاهره (سال 1384 - 1385 قمرى) در 8 جلد و پس از آن در بيروت (سال 1386 - 1387 قمرى) و در دمشق (سال 1971 ميلادى) در 12 جلد به چاپ رسيده است. | #:اين اثر به كوشش جمعى از محققان در قاهره (سال 1384 - 1385 قمرى) در 8 جلد و پس از آن در بيروت (سال 1386 - 1387 قمرى) و در دمشق (سال 1971 ميلادى) در 12 جلد به چاپ رسيده است. | ||
| خط ۱۴۴: | خط ۱۴۴: | ||
#:چاپهاى جداگانه‌اى از اين بخش در قاهره (سال 1924 ميلادى) با حواشى محمد عبدالرسول و در بغداد (سال 1952 ميلادى) به كوشش شكرى محمد احمد صورت گرفته است. | #:چاپهاى جداگانه‌اى از اين بخش در قاهره (سال 1924 ميلادى) با حواشى محمد عبدالرسول و در بغداد (سال 1952 ميلادى) به كوشش شكرى محمد احمد صورت گرفته است. | ||
# مختصر [[تاریخ مدینة دمشق |تاريخ دمشق]] [[ابن عساکر، علی بن حسن|ابن عساكر]] | # مختصر [[تاریخ مدینة دمشق |تاريخ دمشق]] [[ابن عساکر، علی بن حسن|ابن عساكر]] | ||
#:ابن منظور در اين کتاب علاوه بر حذف بيشتر اسانيد، به تلفيق اخبار پرداخته است. | #:ابن منظور در اين کتاب علاوه بر حذف بيشتر اسانيد، به تلفيق اخبار پرداخته است. بخشهاى افتاده از نسخه‌هاى کتاب [[ابن عساکر، علی بن حسن|ابن عساكر]] را در اين اثر مى‌توان يافت. | ||
چاپ اين کتاب از سال 1404 قمرى، به كوشش عده‌اى از محققان در دمشق آغاز شده و تا كنون مجلداتى از آن انتشار يافته است. | چاپ اين کتاب از سال 1404 قمرى، به كوشش عده‌اى از محققان در دمشق آغاز شده و تا كنون مجلداتى از آن انتشار يافته است. | ||
| خط ۱۵۴: | خط ۱۵۴: | ||
#:نسخه‌اى از آخرين جزء آن به خط ابن منظور در دار الكتب موجود است. | #:نسخه‌اى از آخرين جزء آن به خط ابن منظور در دار الكتب موجود است. | ||
# مختصر الجامع لمفردات الأدوية و الأغذية ابن بيطار. نسخه‌اى از اين کتاب در دار الكتب موجود است. | # مختصر الجامع لمفردات الأدوية و الأغذية ابن بيطار. نسخه‌اى از اين کتاب در دار الكتب موجود است. | ||
# مختصر ذيل [[تاریخ بغداد|تاريخ بغداد]]، كه خلاصه‌اى است از ذيل سمعانى بر تاريخ [[خطيب بغدادى]]. | # مختصر ذيل [[تاریخ بغداد|تاريخ بغداد]]، كه خلاصه‌اى است از ذيل سمعانى بر تاريخ [[خطيب بغدادى]]. [[صفدی، خلیل بن ایبک|صفدى]] اختصار [[تاریخ بغداد|تاريخ بغداد]] و ذيل ابن نجار بر آن را به ابن منظور نسبت داده است. | ||
# مختصر نشوار المحاضرة و أخبار المذاكرة قاضى تنوخى. | # مختصر نشوار المحاضرة و أخبار المذاكرة قاضى تنوخى. نسخه‌اى از اين کتاب در آمبروزيانا موجود است. | ||
# المنتخب و المختار في النوادر و الأشعار. | # المنتخب و المختار في النوادر و الأشعار. | ||
# الرجال. | # الرجال. | ||
# أخبار أبي نواس. | # أخبار أبي نواس. | ||
# حياة أبي نواس. | # حياة أبي نواس. | ||
# ديوان | # ديوان | ||